Porady prawneRodzice kupili dom pod hipotekę, z mężem byliśmy współkredytobiorcami i mieszkamy w tym domu razem. Po roku rodzice przepisali dom i całe zobowiązanie hipoteczne na mnie i męża. W wyniku przeprowadzonych przez nas remontów wartość domu znacznie wzrosła. Jeśli po śmierci któregoś z rodziców rodzeństwo upomni się o zachowek, to jaki stan będzie podstawą obliczenia?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku tylko drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach lub dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Jednakże wskazany dziesięcioletni termin dotyczy tylko osób nie będących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku, natomiast nie obejmuje on w żadnym wypadku spadkobierców. Reasumując, darowizny na rzecz spadkobierców lub osób uprawnionych do zachowku zawsze podlegają zaliczeniu bez względu na datę ich dokonania.
Pierwszą czynnością niezbędną do obliczenia zachowku należnego uprawnionemu jest ustalenie wartości spadku. Kodeks cywilny nie przejął uregulowania zawartego w art. 160 § 1 prawa spadkowego, który wyraźnie wskazywał, że należy określić czystą wartość spadku, tzn. obliczyć wartość aktywów spadkowych i odjąć od tego pasywa. Art. 993 nie wskazuje na konieczność dokonania takiego zabiegu, ale nie może budzić wątpliwości, że zachowek należy obliczać biorąc pod uwagę czystą wartość spadku. Ustawa wyraźnie określa jedynie, że przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń. Należy rozumieć to w taki sposób, że po ustaleniu wartości stanu czynnego spadku nie odejmuje się od niej zapisów i poleceń, mimo że stanowią one długi spadkowe. Wartość spadku ustala się według cen z daty orzekania o roszczeniach z tytułu zachowku (tak uchwała składu 7 sędziów SN z 26 marca 1985 r., III CZP 75/84).
Obecnie za takim stanowiskiem przemawia dodatkowo sformułowanie art. 995 kc, który wartość przedmiotu doliczanej do spadku darowizny każe obliczać według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. "Stan z chwili dokonania" oznacza, iż nie uwzględnia się późniejszych zmian dokonanych przez obdarowanego, który nieruchomość mógł zmodernizować, rozbudować itp., natomiast "cena z chwili ustalania zachowku" jest określana w momencie, kiedy sąd rozstrzyga kwestie roszczenia.
2010-11-29
