Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką

Stan faktyczny w niniejszej sprawie wyglądał następująco. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie przeciwko ww. osobie fizycznej o zapłatę żądanej kwoty z tytułu udzielonego kredytu hipotecznego przez bank, który przeniósł w drodze przelewu swoją wierzytelność na powoda. Oddalenie powództwa nastąpiło wskutek stwierdzonego przedawnienia roszczenia, do czego przychylił się Sąd drugiej instancji w wyniku rozpoznania apelacji powoda. Sądy obu instancji nie zgodziły się z próbą powoda zmiany istoty powództwa według art. 193 k.p.c., na dochodzenie możliwości zaspokojenia się nie na podstawie umowy cesji wierzytelności przez wierzyciela osobistego przeciwko dłużnikowi osobistemu, lecz jako wierzyciela hipotecznego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu.

Sąd Najwyższy ustalił, że Powód opierał powództwo na dwóch podstawach: odpowiedzialności osobistej pozwanego i na zabezpieczeniu rzeczowym w postaci hipoteki, z tym, że w toku postępowania sądowego w dwóch instancjach wyróżniał odpowiedzialność osobistą. Jednak odpowiedzialność rzeczowa także była obecna w postępowaniu i w apelacji powód zarzucał, że sąd pierwszej instancji skupił się na przedmiotowej zmianie powództwa, mimo że w pozwie było zaznaczone zabezpieczenie hipoteczne, a także, że Sąd drugiej instancji nie zastosował odpowiednich przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej: u.k.w.h) uznając przedawnienie roszczenia osobistego, wynikającego z umowy cesji.

Sąd zauważył, iż zgodzić należy się ze stanowiskiem doktryny, że wpis hipoteki zwykłej stanowi dla wierzyciela hipotecznego wystarczającą legitymację do dochodzenia roszczenia oraz do dowiedzenia istnienia wierzytelności. Obalenie domniemania należy do dłużnika - pozwanego w sprawie, który nie wykazał inicjatywy pod tym względem. Zdaniem Sądu naruszony został art. 77 u.k.w.h. stanowiący o przedawnieniu wierzytelności hipotecznej, które nie ma wpływu na uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Reguła ta nie ma zastosowania do roszczeń o świadczenia uboczne. Sąd zwrócił uwagę na liczne judykaty odnoszące się do treści i zastosowania powołanego przepisu. W wyroku z dnia 18 maja 2017 r. III CSK 215/16 podnosi się, że według dominującego stanowiska wierzyciel hipoteczny może domagać się zapłaty z tytułu zaspokojenia swojej wierzytelności od dłużnika osobistego lub od właściciela przedmiotu hipoteki, a więc od dłużnika rzeczowego, co oznacza, że obowiązek tegoż dłużnika polega na zapłacie, a nie na znoszeniu egzekucji kierowanej do tego przedmiotu. Właściciel przedmiotu hipoteki nie może podnieść wobec wierzyciela hipotecznego zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, z wyjątkiem sytuacji, gdy wierzyciel dochodzi roszczeń o świadczenia uboczne, jak np. odsetek. W świetle art. 77 u.k.w.h. dla odpowiedzialności właściciela przedmiotu hipoteki względem wierzyciela hipotecznego decydujące jest to, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką uległa przedawnieniu w relacji między tym wierzycielem a jego dłużnikiem osobistym. Sąd podkreśla, że prowadzi to do wniosku, że właściciel przedmiotu hipoteki jest narażony na skuteczne dochodzenie od niego zapłaty w celu zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, choćby wierzytelność uległa przedawnieniu. Ochrona właściciela przedmiotu hipoteki dotyczy roszczeń o świadczenia uboczne, jeśli właściciel podniesie co do nich zarzut przedawnienia. Sąd zgodził się ze skarżącym, który w uzasadnieniu skargi podniósł, że obalenie domniemania wynikającego z treści księgi wieczystej i dokonanego w niej wpisu o charakterze konstytutywnym jest możliwe tylko w postępowaniu o uzgodnieniu treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Tak więc wpis zmiany wierzyciela nie mógł być kwestionowany w ramach prowadzonego postępowania.

Sąd uchylił zaskarżony wyrok w części odnoszącej się do oddalenia apelacji co do roszczenia o zasądzenie kwoty odpowiadającej zabezpieczeniu należności kredytowej hipoteką umowną zwykłą na prawie użytkowania wieczystego gruntu i własności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość.

2020-07-06