Pożytki cywilne a wynagrodzenia za bezumowne korzystanie

Podstawą prawną roszczenia były przepisy art. 225 KC w związku z art. 224 § 2 KC, na mocy których właścicielowi służą roszczenia między innymi o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy czy zwrot uzyskanych i nieuzyskanych z powodu złej gospodarki pożytków.

Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powodów odpowiednie kwoty wraz z odsetkami w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana.

Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja pozwanego zasługiwała na częściowe uwzględnienie. Pomimo tego, że Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowie dokonali zmiany swego roszczenia, ze stanowiska Sądu Okręgowego można wywieść, iż Sąd ten uznał, że rozpoznanie roszczenia o zwrot pożytków mogło być dokonane w ramach powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Sąd zgodził się z pozwanym, że przedmiotem rozpoznania winno być jedynie roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, a nie roszczenie o wydanie pożytków. Stanowisko Sądu Okręgowego o możliwości rozpoznania roszczenia o zwrot pożytków w ramach powództwa o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy jest wadliwe i zdaje się wynikać z błędnego odczytania stanowiska Sądu Najwyższego zajętego w uzasadnieniu wyroku z dnia z 21 lipca 2017 r. o sygn. I CSK 697/15. W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnienie tego wyroku Sądu Najwyższego należy czytać łącznie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2017 r., III CZP 84/16. Uchwała ta stanowi, że korzystanie z nieruchomości przez posiadacza samoistnego, który oddał rzecz do używania najemcy, polega wyłącznie na pobieraniu pożytków cywilnych (art. 224 i 225 k.c.). W uchwale tej zgodzono się z tym nurtem orzecznictwa, które przyjmowało, że posiadacz samoistny rzeczy, który oddał ją w posiadanie zależne, nie ma obowiązku zaspokojenia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Oddanie bowiem przez posiadacza samoistnego rzeczy w posiadanie zależne bez utraty przymiotu posiadacza, sprawia, że zakres możliwości korzystania przez niego z rzeczy uległ znacznemu ograniczeniu i w rzeczywistości został zredukowany do pobierania pożytków cywilnych. Obowiązek posiadacza samoistnego zwrotu pożytków może powstać jedynie wtedy, gdy oddał on rzecz w posiadanie zależne w ramach stosunku prawnego przynoszącego takie korzyści. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia z 21 lipca 2017 r. o sygn. I CSK 697/15 wyraźnie wskazał, iż akceptuje powyższe stanowisko powiększonego składu Sądu Najwyższego. Jednocześnie dostrzegł, powołując brzemiennie art. 224 § 2 k.c., istnienie obok roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, (które może dotyczyć zwrotu kosztów, które właściciel poniósł w związku z koniecznością korzystania z cudzej rzeczy zamiast własnej, kompensatę utraconych korzyści, możliwych do uzyskania w razie oddania rzeczy np. w dzierżawę lub najem, a także wydanie korzyści uzyskanych przez posiadacza w następstwie korzystania z rzeczy), także roszczenia o wydanie pożytków lub ich wartości. Podkreślił jednocześnie, iż redakcja art. 224 § 2 k.c. wskazuje, że nie jest możliwe dochodzenie łącznie obu tych roszczeń od jednej osoby - roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, może być dochodzone wobec faktycznego posiadacza, a posiadacz samoistny odpowiada za zwrot pożytków, związanych z korzystaniem z rzeczy w sposób ograniczony do ich pobierania. Sąd Najwyższy podkreślił, iż oba te żądania różnią się, zaś jeżeli właściciel żąda od posiadacza, który wynajął rzecz, zwrotu pożytków, to wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy może żądać tylko za okres, w którym posiadacz pożytków nie pobierał albo tylko w odniesieniu do tej części nieruchomości, która nie była przedmiotem najmu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w żadnym razie nie można uznać, iż Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż pożytki cywilne, o jakich mowa w art. 224 § 2 zd. 2 k.c. są częścią wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, o którym mowa w zd. 1 tegoż przepisu. Przeczy temu nie tylko sama treść art. 224 § 2 k.c., ale także uważna lektura wywodu zawartego w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego powołującego się na uchwałę powiększonego składu z dnia 19 kwietnia 2017 r., III CZP 84/16.

Jednocześnie zdaniem Sądu Apelacyjnego roszczenia uzupełniające właściciela niewątpliwie oparte są na oddzielnej podstawie faktycznej oraz na osobnych podstawach prawnych. Osobne roszczenie dotyczy bowiem żądania zapłaty wynagrodzenia za korzystanie przez posiadacza samoistnego z cudzej rzeczy bez tytułu prawnego, osobne zaś zwrotu wartości pożytków cywilnych pobranych i niepobranych przez pozwanego. Wysokość kwot należnych właścicielowi z obu wyżej wymienionych tytułów nie musi się pokrywać. Czym innym są bowiem czynsze rynkowe, czynsze rzeczywiście pobrane przez posiadacza i czynsze, których posiadacz z powodu złej gospodarki nie uzyskał.

2020-08-17