Bezzwrotna pomoc społeczna czy ubezpieczenie w przypadku klęski żywiołowej

Otrzymana od państwa bezzwrotna pomoc społeczna, w przypadku szkód wyrządzonych przez klęskę żywiołową nie ma takiego samego charakteru co wypłata ubezpieczenia i nie powinna wpływać na jej zmniejszenie. Oto teza uchwały Sądu Najwyższego z 14 września 2016 r.

W przedmiotowej sprawie, właścicielowi nieruchomości dwukrotnie wylewy Wisły zniszczyły lokum. Otrzymał on od gminy zasiłek celowy przyznany bezzwrotnie oraz pożyczkę na remont dachu. Jako, że było ubezpieczony od takich szkód, domagał się również wypłaty pełnej kwoty odszkodowania. Ubezpieczyciel jednak pomniejszył wypłatę o wartość przyznanej pomocy społecznej. Poszkodowany wniósł sprawę do sądu, który musiał zmierzyć się z pytaniem, czy ubezpieczyciel mógł tak postąpić, a następnie skierował je do Sądu Najwyższego:

Czy zasiłek celowy przyznany na podstawie art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej bezzwrotnie osobie, która poniosła straty w wyniku klęski żywiołowej, podlega zaliczeniu na poczet świadczenia z umowy ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zawartej na podstawie art. 59 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych?

Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej, zasiłek ma charakter fakultatywny (może, ale nie musi być przyznany) oraz że co do zasady podlega zwrotowi. Natomiast w umowie ubezpieczenia istnieje bezwzględny obowiązek wypłaty odszkodowania w razie zaistnienia okoliczności wskazanych w umowie.

Sąd Najwyższy przypomniał, że sądy administracyjne jednolicie przyjmują, że zasiłek celowy nie ma charakteru odszkodowawczego. Jest fakultatywny i uznaniowy, ma charakter pomocniczy. Poza stratą (art. 40 ustawy o pomocy społecznej), przesłankami jego przyznania są również wskazania wynikające z art. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, czyli m.in. trudna sytuacja życiowa. Ponadto przyjmuje się, że nie podlega zaliczeniu na poczet świadczenia z ubezpieczenia dobrowolne świadczenie osób trzecich, bo celem zasiłku celowego nie jest umorzenie zobowiązania zakładu ubezpieczeń.

Sąd Najwyższy podkreślił, że uzyskana korzyść nie jest normalnym następstwem zdarzenia, które spowodowało stratę. Ponadto zachodzi brak tożsamości źródeł uszczerbku, a bez tego nie można mówić o zaliczeniu zasiłku w poczet świadczenia z umowy ubezpieczenia.

Na zakończenie Sąd Najwyższy podkreślił, że wypłata zasiłku powinna wyprzedzać wypłatę odszkodowania, bo co do zasady zasiłek jest zwrotny, ale ta kwestia dotyczy właściwego działania organów pomocy społecznej.

sygn. akt: III CZP 35/16

2016-11-21

powrót do listy orzecznictw