Utrzymanie elewacji klinkierowej

Choć klinkier jest materiałem wyjątkowo odpornym na działanie niesprzyjających czynników zewnętrznych, to o trwałości wykonanej z niego elewacji mogą zadecydować błędy popełnione podczas montażu płytek lub cegieł. Niepokojącym sygnałem jest pojawienie się białych wykwitów na ich powierzchni.

Materiał służący do wykończenia elewacji musi charakteryzować się odpornością na wiele różnych czynników. Elewacje narażane są bowiem na długotrwałe działanie czynników atmosferycznych, takich jak opady deszczu i śniegu, promieniowanie UV, a także nagrzewanie się w miesiącach letnich czy wielokrotnie powtarzające się cykle zamrażania i rozmrażania w sezonie jesienno-zimowym. Jednym z nielicznych materiałów, które mogą sprostać takim wymaganiom, jest klinkier. Bardzo niska nasiąkliwość (od 0,5 do 3 proc.) oraz odporność płytek i cegieł klinkierowych sprawiają, że z powodzeniem możemy używać ich na zewnątrz. Niska nasiąkliwość wpływa również na wysoką mrozoodporność materiału — woda nie może wniknąć w płytkę, w związku z czym nie ma możliwości, aby w cyklach zamarzania-rozmarzania zniszczyła jej strukturę. Większego znaczenia dla trwałości klinkieru nie ma również promieniowanie UV — kolor elewacji jest odporny na blaknięcie. Klinkier swoje właściwości oraz barwę zawdzięcza przede wszystkim składowi chemicznemu gliny, ewentualnie szkliw i angob używanych do uszlachetniania jego powierzchni, a także procesowi wypalania w bardzo wysokiej temperaturze: 1140–1160°C.

Elewacja klinkierowa w domu jednorodzinnym © CERRAD

Ważne podstawy

O tym, jak elewacja klinkierowa będzie wyglądać po latach, decyduje szereg różnych czynników — od warunków pracy, po rodzaj zastosowanych produktów. Po pierwsze, jeśli chcemy, aby materiał budowlany dobrze prezentował się na naszej elewacji, cegły lub płytki klinkierowe należy przy składowaniu bezwzględnie zabezpieczyć przez wilgocią. Inaczej na klinkierze, jeszcze przed ułożeniem, mogą powstać wysolenia lub innego typu przebarwienia. Dotyczy to wszystkich etapów budowy, od transportu począwszy. Przechowując cegły na placu budowy, powinniśmy umieścić je na podłożu, przez które nie przedostanie się wilgoć, oraz nakryć je folią budowlaną. Poza tym, prace montażowe należy przeprowadzać w suche, ciepłe dni (gdy temperatura wynosi powyżej 5°C). Trzeba pamiętać również, by podczas układania wykorzystywać cegły z różnych palet jednocześnie, a płytki z różnych opakowań, aby zapobiec ewentualnym różnicom tonalnym.

Wiele zależy również od wybranych rozwiązań technicznych przewidzianych przez projektanta, a przede wszystkim — od odpowiedniego zaplanowania detali architektonicznych. Różne rozwiązania architektoniczne (chociażby odpowiednio wykonane obróbki blacharskie dachu) są w stanie zabezpieczyć elewację przed bezpośrednim i długotrwałym działaniem wilgoci. Nie można również lekceważyć wilgoci migrującej z gruntu. W tym celu najlepiej jeszcze na etapie budowy fundamentów zaizolować mury materiałami hydrofobowymi. Prawidłowo wykonana izolacja pionowa i pozioma murów fundamentowych i przyziemia budynku zapewnia bezproblemowe i długoletnie użytkowanie elewacji klinkierowych.

Preparaty do klinkieru

Na trwałość elewacji klinkierowej mają również wpływ inne szczegóły. Niezwykle istotna jest jakość i rodzaj zastosowanych zapraw klejowych. Najbardziej polecane są tu elastyczne zaprawy wodo- i mrozoodporne przeznaczone do klejenia elewacyjnych płytek klinkierowych, najlepiej z dodatkiem trasu reńskiego, który zmniejsza ryzyko powstania wysoleń (zastosowanie innego środka, np. zaprawy cementowo-wapiennej, spowoduje pojawienie się na ścianach białych wykwitów, zaprawy przeznaczone do klinkieru nie zawierają bowiem wapna). Dobierając chemię budowlaną do układania płytek, konieczne jest uwzględnienie rodzaju podłoża, sposobu przygotowania powierzchni oraz warunków, na które narażona będzie dana powierzchnia. W przypadku elewacji ważne jest, aby zastosowany klej był odporny na naprężenie powstające wskutek skoków temperaturowych. Ponadto należy zwrócić uwagę na samą technologię wykonania (np. odpowiednią aplikację kleju). Nakładamy go zarówno na powierzchnię ściany, jak i na płytkę, nie zostawiając pustych miejsc, pustek powietrznych. Jeśli ułożylibyśmy płytki na tzw. „placki kleju”, w przestrzeniach niewypełnionych mogłaby gromadzić się woda, która zamarzając, niszczyłaby od wewnątrz elewację, a w konsekwencji doprowadzała do odklejania się płytek. Należy również przestrzegać zaleceń producenta kleju. Zazwyczaj zaleca się, aby grubość zaprawy nie przekraczała 5 mm.

Płytki klinkierowe na schodach © CERRAD

Poza tym nie możemy zapomnieć o wykonaniu dylatacji, czyli kilkumilimetrowych szczelin wypełnionych masą elastyczną, które albo dzielą duże powierzchnie na odpowiednie pola, eliminując naprężenia, albo stosowane są w miejscach, w których ze względów konstrukcyjnych, powstają takie naprężenia. Pominięcie tego etapu mogłoby doprowadzić do pojawienia się rys i pęknięć — dylatacje kompensują naciski, naprężenia i obciążenia, którym poddawane są ściany zewnętrzne.

Fugowanie należy wykonać po całkowitym związaniu zaprawy klejowej, najlepiej według zaleceń producenta kleju. Przed fugowaniem ścianę należy zabezpieczyć przed przenikaniem wody z opadów atmosferycznych. Jeszcze przed rozpoczęciem prac należy sprawdzić, czy zakupiona przez nas fuga nie pozostawia śladów, zabrudzeń — inaczej moglibyśmy zniszczyć płytki lub skazać się na ich mozolne czyszczenie. W tym przypadku również zastosowanie znajdą jedynie preparaty dedykowane klinkierowi.

Po związaniu fugi, powierzchnię muru z cegły klinkierowej należy delikatnie zmieść szczoteczką, uważając, aby nie nanieść zaprawy na cegły, czy też nie zabrudzić fugi. Dla późniejszej trwałości elewacji duże znaczenie ma to, w jakim stopniu zabezpieczymy ją przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych w ciągu ok. 7 dni od zakończenia prac montażowych (górna granica to nawet 4 tygodnie), szczególnie jeśli temperatura na zewnątrz jest wyższa niż 30oC lub podczas deszczu. W ciągu pierwszego tygodnia bowiem trwa proces wiązania cementu.

Na późniejszy wygląd elewacji wpływa także organizacja i sposób prowadzenia prac montażowych. Powinniśmy je wykonywać za pomocą czystych narzędzi, a wszelkie zabrudzenia powstałe w trakcie murowania, klejenia czy spoinowania natychmiast usunąć na sucho. Inaczej dojdzie do wiązania zaprawy na powierzchni płytki klinkierowej, a takie zabrudzenie będzie trudne do usunięcia.

Niepotrzebna impregnacja

Co ciekawe, producenci elewacyjnych cegieł i płytek klinkierowych nie zalecają ich impregnacji — powierzchnie niektórych produktów są na tyle uszlachetnione, że wykonywanie takich czynności jest po prostu zbędne. Klinkier sam w sobie wyróżnia się bardzo niską nasiąkliwością, dzięki czemu nie wnika w niego brud ani wilgoć. Jeśli jednak kupiliśmy materiał słabszej jakości, tzn. o wyższej nasiąkliwości (powyżej 6 proc.), lub jeśli zaprawa zawiera niepożądane składniki, warto zabezpieczyć go warstwą odpowiedniego preparatu. Dotyczy to miejsc szczególnie narażonych na wilgoć, np. cokołów i parapetów. Impregnowanie przeprowadza się raz na kilka lat, ogranicza ono chłonność materiału, a także chroni przed zabrudzeniami. Co istotne, należy stosować preparaty dedykowane powierzchniom klinkierowym, tzn. takie, które nie tworzą nieprzepuszczalnej powłoki, a pozwalają murom „oddychać” i oddawać wilgoć otoczeniu. Przy tym pamiętajmy, że środki do impregnacji, zwłaszcza silikonowe, powodują nieznaczną zmianę barwy cegieł — pod ich wpływem płytki stają się ciemniejsze.

Elewacja z cegieł klinkierowych © WIENERBERGER

Większość producentów zaleca co najwyżej zabezpieczanie powierzchni płytek i cegieł olejem do klinkieru, który dodatkowo ochroni materiał przed działaniem czynników zewnętrznych, uszkodzeniami oraz podkreśli jego naturalną barwę. Nierozcieńczony olej wystarczy nanieść na czystą elewację (można użyć płóciennego materiału lub pistoletu do nakładania) oraz pozostawić bez zmywania czy polerowania na ok. 8 dni. Dopiero po tym czasie klinkier zmywa się wodą. Dzięki temu na jego powierzchni pozostanie cienka warstwa preparatu.

Groźne wykwity

Klinkierowy mur jest odporny na działanie czynników zewnętrznych — pod warunkiem, że został wykonany prawidłowo oraz przy zastosowaniu odpowiednich, przeznaczonych do tego celu materiałów. Innymi słowy: na poprawnie wykonanej elewacji nie powinny pojawić się wykwity.

Rezultatem błędów w montażu może być m.in. przerwanie, kruszenie się spoin, co z kolei spowoduje wniknięcie wody do wnętrza muru. Sytuację dodatkowo pogorszy nieskuteczna wentylacja — wtedy ściana nie oddaje swojej wilgoci otoczeniu, a wilgoć wraz z rozpuszczonymi związkami chemicznymi przemieszcza się na zewnątrz muru, gdzie dochodzi do odparowania wody i krystalizacji soli, co w efekcie daje charakterystyczne białe zacieki (wykwity).

Jeżeli takie plamy pojawią się jednak na naszej elewacji, nie można ich bagatelizować. Samo ich usunięcie nie rozwiąże problemu, należy poznać przyczynę ich powstania. Przede wszystkim sprawdźmy, czy fugi się nie ukruszyły, umożliwiając wnikanie wilgoci do wnętrza muru. Dopiero po uszczelnieniu fug czy elementów uszkodzonego klinkieru możemy usnąć biały nalot. Powierzchnię cegieł szczotkujemy na sucho, następnie zmywamy go ciepłą wodą za pomocą myjki ciśnieniowej.

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 04/2013
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl

Może się zdarzyć również, że stan muru będzie za słaby, a nalot trudny do usunięcia. Wtedy należy sięgnąć po specjalistyczne preparaty chemiczne na bazie kwasów organicznych przeznaczone konkretnie do usuwania wykwitów. Takie prace trzeba przeprowadzać w ciepły, suchy dzień. Najpierw zmywamy ścianę ciepłą wodą, następnie, po jej wyschnięciu, wcieramy preparat. Jednak zanim potraktujemy w ten sposób całą elewację, powinniśmy wykonać próbę na niewielkim i mało widocznym fragmencie muru.

Iwona Bortniczuk