Oryginalne pokrycia dachowe

Współczesne domy cechują się coraz ciekawszą konstrukcją. Często oryginalnego charakteru i stylu nadają im wieńczące dzieło niebanalne dachy — przysłowiowa „kropka nad i”. Wyboru odpowiedniego kształtu i rodzaju pokrycia musimy dokonać już na etapie projektu, a ten z pewnością nie jest łatwy, bo i możliwości mamy wiele.

Dach jest nie tylko zwieńczeniem bryły budynku, ale również pełni istotną funkcję w jego konstrukcji. Pokrycie dachowe, na jakie się zdecydujemy, musi być odpowiednie pod względem technicznym i estetycznym, i co najważniejsze — powinno na długie lata zapewnić nam poczucie bezpieczeństwa. Dach winien w jak najlepszy sposób współgrać ze stylem architektonicznym naszego domu, a także z otoczeniem. Dokonując wyboru odpowiedniego pokrycia dachowego, należy brać pod uwagę takie kryteria jak: koszt, kąt nachylenia połaci, trwałość materiału, stopień skomplikowania konstrukcji oraz warunki klimatyczne. Jeżeli zależy nam na utrzymaniu całości w klasycznym stylu — wybierzmy dachówkę, jeśli priorytetem jest oszczędność — możemy zdecydować się na blachę. Dla domów, które mają się wyróżniać, najlepsze będą takie rozwiązania jak naturalna strzecha, łupki mineralne, wióra osikowe czy gont. Te naturalne materiały w ostatnim czasie przeżywają renesans, dostępne są w udoskonalonych wersjach, produkowane z zastosowaniem nowoczesnych technologii.

Strzecha

Domy kryte strzechą były w ubiegłym stuleciu charakterystyczne dla wiejskiego krajobrazu. Wtedy do ich wykonania wykorzystywano słomę zbożową, produkt dostępny dla ubogiej ludności. Odwrotnie przedstawia się ta sytuacja dzisiaj — na tego typu rozwiązanie mogą pozwolić sobie jedynie zamożni inwestorzy, ponieważ ten rodzaj pokryć dachowych należy obecnie do jednych z najpiękniejszych i niestety najdroższych. Dziś strzechą ze słomy żytniej lub trzciny wodnej z dużą zawartością krzemionki kryje się różnego rodzaju obiekty, a także domy mieszkalne budowane w klimacie rustykalnym.

Dach ze strzechy wygląda oryginalnie. Jest to materiał bardzo plastyczny, który idealnie nadaje się na strome dachy, tam też uzyskamy znacznie lepszą trwałość ze względu na szybki i samoistny spływ wody. Dzięki temu, że trzcina jest materiałem podatnym na modelowanie możemy pozwolić sobie na tworzenie owalnych kształtów. Zaletą strzechy są też jej właściwości izolacji akustycznej oraz termoizolacyjne. Zapewnia w pomieszczeniach pod dachem chłód w miesiącach letnich, a zimą zabezpiecza przed utratą ciepła. Strzecha trzcinowa przygotowywana jest z roślin jednorocznych (im starsza, tym bardziej krucha) koszonych w okresie zimowym. Po ścięciu i wstępnej selekcji poddaje się je suszeniu. Instalacja strzechy musi być przeprowadzona przez doświadczonych dekarzy i w dużej mierze uzależniona jest od poziomu skomplikowania projektu. W przypadku pojawienia się ewentualnych ubytków w pokryciu możliwa jest wymiana tylko jego części. Nie jest też konieczne instalowanie przy takim dachu systemów rynnowych. Kolejną ważną zaletą tego rozwiązania jest dobra wentylacja dachów, która wpływa pozytywnie na tworzenie wewnątrz odpowiedniego mikroklimatu.

Dach pokryty trzciną wbrew pozorom nie jest łatwopalny. Wpływa na to zarówno duża zawartość krzemionki w roślinach, jak i sposób ułożenia. Dodatkowo takie pokrycie zabezpiecza się specjalnymi preparatami impregnacyjnymi, powłokami przeciwogniowymi i chroniącymi przed grzybami.

Niestety, nie jest to jednak propozycja pozbawiona wad. Z pewnością do nich możemy zaliczyć wagę, która dochodzi nawet do 75kg/mkw. Wymusza to zastosowanie więźby z jak najbardziej solidną konstrukcją.

Gont dachowy ©AHI ROOFING

Dach z wióra osikowego

Dachy z wióra wybierane są przez zwolenników tradycyjnych i ekologicznych rozwiązań. Właściwości drewna osikowego, najczęściej używanego w tym celu, i fachowy montaż to gwarancja wytrzymałości na długie lata. To bowiem jeden z najtrwalszych materiałów — na dachu o nachyleniu nie mniejszym niż 40o potrafi przetrwać nawet 50 lat. Trwałość i długowieczność zawdzięczna specjalnym warunkom schnięcia, którego ostatnia faza odbywa się już na dachu.

Do przygotowania materiału używa się mokrego drewna, które struga się wzdłuż włókien, aby zapobiec kruszeniu i pękaniu w czasie montażu. Na pokrycia dachowe przygotowuje się deszczułki o wymiarach: ok. 40 cm długości, 8–12 cm szerokości i ok. 0,5 cm grubości.

Drewniane wióra są stosunkowo lekkie, suche ważą ok. 18 kg/mkw. W tym przypadku więc nie zachodzi potrzeba stosowania masywnej konstrukcji dachowej. Nie wymagają też specjalnych zabiegów impregnacyjnych (choć takie nie zaszkodzą) ani malowania. Drewno osikowe nie wchłania szybko wody, a ze względu na swój zapach odstrasza szkodniki. Przy właściwej wentylacji jest też odporne na rozwój grzybów i pleśni. Z biegiem czasu wióra osikowe pokrywają się powłoką, która zapewnia szczelność i jest odporna na zmienne warunki atmosferyczne.

Wióry układa się na tzw. rybią łuskę, zakładając na siebie kolejne pasma. W ten sposób, finalnie tworzy się ok. 5-centymetrowa warstwa. Podobnie jak strzecha, materiał ten ma bardzo dobre właściwości termoizolacyjne oraz akustyczne. Zastanawiając się nad ociepleniem tak krytego dachu, warto wziąć pod uwagę zastosowanie wełny mineralnej, która zapewni ochronę przeciwpożarową.

Wióra z drzewa osikowego są coraz częściej stosowane w polskim budownictwie: zdobią domy zarówno drewniane, jak i murowane o przeróżnych kształtach. Decydują się na nie właściciele, którzy chcą rozwiązania trwałego, ekologicznego i wyróżniającego się.

Pokrycie dachowe z gontu ©AHI ROOFING

Gont

Dach kryty gontem to z pewnością dobra propozycja dla domu ekologicznego. Jest to materiał pokryciowy przygotowywany głównie z drzew iglastych — sosny, jodły, świerku, modrzewia — a nawet dębu. Obok niewątpliwych walorów estetycznych, cechuje się dobrymi właściwościami termoizolacyjnymi i akustycznymi. Jest to jednak materiał, który raz położony wymaga systematycznych zabiegów pielęgnacyjnych. Aby przez lata cieszył oko i zapewniał poczucie bezpieczeństwa, konieczne jest powtarzane co pewien czas zabiegów impregnacyjnych, zapobiegających rozwojowi grzybów, porostów, a jednocześnie chroniących przed szkodnikami, i — co niezwykle ważne — przed ogniem. Dobrze zamontowany i należycie pielęgnowany gont może służyć nam nawet 50 lat. Trzeba jednak podkreślić, że montaż tych klinowych deszczułek wymaga bardzo dużych umiejętności ciesielskich. Dużą zaletą tego pokrycia jest jego waga, która nie obciąża więźby, więc konstrukcja może być stosunkowo lekka. Ten rodzaj materiału jest propozycją dla koneserów, zwolenników tradycyjnych i ekologicznych rozwiązań w architekturze.

Łupek mineralny

Oryginalnym pokryciem dachu może być również łupek — rodzaj naturalnej, kamiennej dachówki. Pokrycia dachowe z łupków mineralnych to jedne z najbardziej ekskluzywnych i unikatowych rozwiązań. Jest to najszlachetniejszy i także najtrwalszy materiał, odporny na działanie warunków atmosferycznych, wysoką temperaturę, a nawet ogień. W parze z jego trwałością i ekskluzywnym wyglądem idzie niestety też wysoka cena.

Łupki mineralne to rozwarstwione skały osadowe liczące ponad 350 mln lat. Gotowe płytki powstałe z rozwarstwionych bloków skalnych mają 5 mm i bardzo różne kształty, np. łuskowate lub prostokątne. Można nimi kryć zarówno strome, jak i bardziej płaskie dachy, jednak niezbędna będzie tu pomoc sprawdzonego i doświadczonego fachowca. Pokrycie wykonane tą metodą jest dość ciężkie (ok. 25–35 kg/mkw.) i o tym należy pamiętać, wykonując konstrukcję dachową.

Jeśli zdecydujemy się już na ten materiał, to warto jeszcze zastanowić się nad metodą krycia. Najbardziej efektowne jest tzw. dzikie krycie, tu dekarz na bieżąco, bezpośrednio na dachu, formuje każdą płytkę. Popularne są jednak mniej pracochłonne sposoby pokrycia, np. tzw. prostokątne, które pozwala na szybkie wykonanie prac i cechuje się jednością formy. Krycie tzw. metodą staroniemiecką charakteryzuje z kolei różna wielkość płytek.

Dachy z łupka naturalnego to rozwiązanie ekologiczne i bardzo eleganckie. Często stosuje się je jako zwieńczenie nowoczesnych budynków, zapewniając im oryginalny i bardziej wyrazisty charakter.

Opisane powyżej pokrycia z naturalnych materiałów wymagają stosunkowo niewielkiej obróbki. Nic więc dziwnego, że dachy kryte wiórem, trzciną lub łupkiem stają się coraz bardziej popularne. Ważną zaletą tych naturalnych surowców jest ich odnawialność, co może być kolejnym argumentem przemawiającym za ich zastosowaniem dla zwolenników ekologicznych rozwiązań.

Łupek naturalny jest wytrzymałeym materiałem pokryciowym, a przy tym niezwykle eleganckim ©RATHSCHECK

Przeszklone przekrycia dachowe

Wśród propozycji na oryginalne pokrycie dachu nie może zabraknąć dachów przeszklonych, które są charakterystyczne przede wszystkim dla nowoczesnego budownictwa. Obecnie panuje moda na maksymalne doświetlenie wnętrz, a w związku z tym często pojawiają się duże przeszklenia na ścianach. Wielkowymiarowe świetliki znajdują coraz większe uznanie w architekturze i są z powodzeniem wykorzystywane również na dachach, ale oczywiście na to musi pozwalać specjalnie dostosowana konstrukcja. Tego typu rozwiązania muszą spełniać najbardziej rygorystyczne wymagania techniczne, powinny być bezpieczne, szczelne, energooszczędne i odporne na obciążenie wiatrem.

Przeszklenia w strukturze dachów dają zarówno możliwość realizacji wizjonerskich, otwartych projektów architektonicznych, jak i funkcjonalnych, nowoczesnych przestrzeni użytkowych. Jedynym ograniczeniem do stosowania tego typu rozwiązań może być minimalne nachylenie dachu, które utrudnia spływanie wody deszczowej, co przy braku odpowiedniego uszczelnienia może prowadzić do przenikania wody do wnętrza budynku.

Dach zielony

W ostatnim czasie popularność zdobywa również zamienianie bezużytecznych do tej pory dachów płaskich w ogrody. To rozwiązanie nie tylko bardzo efektowne wizualnie, ale też niosące ze sobą korzyści użytkowe. Dachy płaskie, ze względu na prostą konstrukcję, umożliwiają zaaranżowania zielonego tarasu, a także dają większe możliwości urządzania pomieszczeń pod nimi. Jednak, aby zielony dach był bezpieczny, szczelny i spełniał swoją funkcję, wymaga zastosowania odpowiednich materiałów i przemyślanej konstrukcji. Dobrze wykonany jest nieocenioną ochroną przed ekstremalnymi temperaturami, jak również stanowi doskonałą barierę akustyczną. Ogromne znaczenie ma struktura i roślinność zielonego dachu, będącą w stanie zatrzymać nawet 90 proc. wody opadowej, która następnie wyparowuje do atmosfery. To więc najlepsza propozycja proekologiczna.

Każdy zielony dach składa się z kilku warstw: hydroizolacyjnej, termoizolacyjnej, warstwy drenażowej i wegetacyjnej. Należy pamiętać o dokładności wykonywania wszystkich poszczególnych elementów. Warto, aby tworzyć je przy użyciu wysokiej jakości materiałów i z zastosowaniem możliwie najprostszych rozwiązań, gdyż w razie ewentualnych uszkodzeń musimy się liczyć z kosztownym remontem.

W projekcie nowego budynku, który chcemy w ten sposób pokryć, trzeba koniecznie uwzględnić dodatkowe obciążenia. Aby uzyskać potrzebne dane wykonuje się obliczenia, których podstawą jest waga dachu nasiąkniętego wodą, bowiem ciężar roślin i poszczególnych warstw może dochodzić nawet do 120 kg/mkw.

Warto wiedzieć, że istnieją dwie metody uprawy roślin na dachach zielonych — ekstensywna i intensywna. Różnią się one przede wszystkim możliwościami zatrzymywania i wchłaniania wody, a także walorami estetycznymi. Szacuje się, że intensywna zatrzymuje ok. 86 proc. opadów, natomiast ekstensywna — ok. 60 proc. Druga opcja cechuje się dużymi walorami ekologicznymi, a także racjonalizacją kosztów wykonania i pielęgnacji. Nie jest stosowana jako przestrzeń rekreacyjna. Taki dach jest tańszy, łatwiejszy w utrzymaniu i lżejszy. Roślinność tworząca zwarty kobierzec, musi się cechować wysoką odpornością na niekorzystne warunki atmosferyczne. Ważny jest zatem wybór odpowiednich warstw i roślinności, dostosowany do możliwości konstrukcyjnych dachu i budżetu inwestora.

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 03/2013
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl

Zielone dachy są coraz częściej spotykane w Polsce, ale jeszcze nie zyskały tu tak wielu zwolenników jak u naszych zachodnich sąsiadów. Główną tego przyczyną są zapewne koszty inwestycji. Specjaliści szacują, że na wykonanie zielonego dachu, z roślinami i odpowiednimi warstwami drenażowymi i wegetacyjnymi, w przypadku tańszego modelu z uprawą ekstensywną, trzeba przeznaczyć podwojoną wysokość kosztów montażu dachu pokrytego standardowym materiałem.

Pokrycie to niestety nie wszystko, o czym musimy pamiętać, chcąc prawidłowo zabezpieczyć nasz dach. Należy zastosować odpowiednią konstrukcję, ocieplenie, elementy wykończeniowe i systemy rynnowe. Im bardziej skomplikowany dach, tym więcej takich elementów. Projektując dach trzeba przede wszystkim uwzględnić jego funkcjonalność i estetykę. Powinien zdobić posesję, przykuwać uwagę, ale też przez lata gwarantować poczucie spokoju i bezpieczeństwa.

Agnieszka Sobczak