Okna i drzwi zewnętrzne

Ostatnim stadium budowy domu przed zamknięciem stanu surowego jest montaż zewnętrznej stolarki okiennej i drzwiowej. Mogłoby się wydawać, że w porównaniu ze wznoszeniem murów i wykonaniem dachu, instalacja okien i drzwi to mało znaczący etap przed rozpoczęciem dalszych prac wykończeniowych wewnątrz budynku. Nic bardziej mylnego — dobór właściwej stolarki jest ważnym czynnikiem wpływającym nie tylko na wygląd domu, ale także na komfort użytkowania oraz bezpieczeństwo.

Stolarkę okienną i drzwiową najlepiej zamawiać na podstawie sporządzonego w projekcie zestawienia. Jest to opatrzona odpowiednimi rysunkami tabela, w której według typów i rozmiarów, zostały wskazane wszystkie okna oraz pary drzwi wewnętrznych i zewnętrznych zaprojektowanych w budynku. Polskie prawo nie narzuca wymogu sporządzania zestawienia stolarki dla projektu budowlanego, jednak warto zamówić u architekta jego stworzenie. Co ciekawe, część gotowych projektów domów jednorodzinnych posiada w dokumentacji takie załączniki. Mając w ręku rysunek, można uniknąć błędów przy zakupie okien i drzwi.

Jak czytać oznaczenia na rysunku technicznym

Autor projektu architektonicznego posługuje się umownymi wymiarami stolarki. Aby zapobiec błędom podczas wykonywania prac, przydatna jest umiejętność przekładania takich danych na faktyczne wymiary elementów budowlanych.

Okna ©INOUTIC / DECEUNINCK

Rysunek przedstawiający rzut drzwi oznacza się dwoma wymiarami, są to odpowiednio szerokość i wysokość światła otworu ościeżnicy, czyli tzw. wymiar przejścia. Otwór, który należy wykonać w ścianie, będzie większy niż te wymiary. Standardowe drzwi wewnątrz budynku mają szerokość 90 cm, co umożliwia wejście do każdego pomieszczenia osoby poruszającej się o kulach lub na wózku inwalidzkim. Rzadziej stosowana jest szerokość 80 cm. Natomiast drzwi zewnętrzne, które są głównym wejściem do budynku, powinny być nieco szersze (100 lub 110 cm). Czasami, w celu uniknięcia za dużych rozpiętości, stosuje się drzwi dwuskrzydłowe o asymetrycznym podziale, np. 90 + 30 cm. Zapewnia to wygodę w codziennym użytkowaniu, bowiem główne skrzydło nie jest wtedy zbyt ciężkie. Natomiast w nietypowych sytuacjach, gdy potrzebne jest szersze przejście, np. przy wnoszeniu mebli, otwiera się skrzydło pomocnicze.

Najprostszą klasyfikacją drzwi jest podział na lewe i prawe. W ten sposób określony zostaje kierunek otwierania, co jest ważne ze względów funkcjonalnych. Prawidłowe oznaczanie drzwi jest dla osób niedoświadczonych problematyczne i może skutkować rażącymi błędami. Aby dobrze określić kierunek otwierania, najlepiej wyobrazić sobie, że stajemy przed drzwiami tak, żeby skrzydło otwierało się w naszą stronę. Jeśli zawiasy znajdą się po lewej stronie, to będą to drzwi lewe, jeśli po prawej — prawe. W przypadku drzwi dwuskrzydłowych określa się albo rodzaj skrzydła wiodącego (jeśli nie są symetryczne), albo skrzydła aktywnego, czyli tego, w którym zamontowana jest klamka.

Taki sam podział dotyczy również okien. Mogą być one prawe lub lewe, a zasada ich oznaczania jest identyczna jak w przypadku drzwi. Jednak jeśli chodzi o sposób otwierania okien to producenci stolarki oferują tu bardzo wiele możliwości dopasowanych do indywidualnych wymagań inwestorów. Tradycyjnie otwierające się okno to okno rozwierane. Dodatkową opcją jest możliwość uchylenia, czyli częściowego otwarcia skrzydła wzdłuż jego dolnej osi. Lustrzanym odbiciem takiego modelu jest okno odchylane. Istnieje także możliwość zainstalowania okien obrotowych (w osi pionowej), przechylnych (obracanych w osi poziomej) oraz przesuwnych.

Niektóre sposoby otwierania okien można łączyć — najbardziej popularnym typem stolarki okiennej są okna uchylno-rozwierane. Decyduje o tym ich uniwersalność — dają użytkownikom zarówno możliwość pełnego otwarcia, jak i pozostawienia okna częściowo otwartego bez potrzeby martwienia się np. o wybicie szyby w czasie gwałtownego porywu wiatru.

Materiał

Rodzaj materiału, z jakiego wykonana jest stolarka, decyduje nie tylko o jej wyglądzie, ale przede wszystkim jakości i trwałości. Przez wiele lat najpopularniejszym materiałem do produkcji okien było drewno. Dzięki kolejnym ulepszeniom i nowoczesnym technologiom producenci wyeliminowali jego wady, takie jak rozsychanie materiału czy konieczność częstej konserwacji. Ramy nowoczesnych okien drewnianych produkuje się jako elementy klejone, malowane fabrycznie. Udoskonalono także metody zabezpieczania drewna przed szkodnikami i czynnikami atmosferycznymi.

Okno © VETREX

Mimo tego w tej chwili silną konkurencją dla okien drewnianych są znacznie tańsze okna plastikowe. Ich ramy wykonane są z polichlorku winylu (ang. PVC, pol. PCW). Jest to substancja podatna na kształtowanie w wysokich temperaturach, odporna na czynniki atmosferyczne i wiele substancji chemicznych. Innymi, choć zdecydowanie mniej popularnymi w budownictwie jednorodzinnym, materiałami używanymi do produkcji okien są stal i aluminium.

Drzwi zewnętrzne mają bardziej skomplikowaną budowę. W domach jednorodzinnych najczęściej stosowane są modele antywłamaniowe. Ich konstrukcja opiera się na ramie stalowej wypełnionej materiałem termoizolacyjnym — na niej mocowane są obustronnie arkusze blachy. Dopiero na tej bazie montuje się płytę MDF lub inną okładzinę ozdobną, która determinuje wygląd drzwi.

Energooszczędność

O tym, jak wiele ciepła ucieknie przez okna decyduje rodzaj zastosowanego w nich zestawu szklanego. Standardem są zestawy wielokomorowe, w których poszczególne tafle szkła oddzielone są warstwami powietrza, co hamuje uciekanie ciepła. Skuteczne jest także wypełnienie szczelin między szybami gazami szlachetnymi (np. argonem), które charakteryzują się niskim współczynnikiem przewodności cieplnej. Inne formy zabezpieczenia mogą stanowić specjalne folie oraz nanoszone fabrycznie powłoki chemiczne.

Okna ©INOUTIC / DECEUNINCK

Ważnym elementem szczelności stolarki jest również zabezpieczenie ramy przed wychładzaniem. W przypadku okien z tworzyw sztucznych i metali robi się to za pomocą specjalnych przekładek termoizolacyjnych. Natomiast drewno, jako materiał o niskiej przepuszczalności cieplnej, nie wymaga takich zabezpieczeń. Jego naturalne właściwości są jedynie wspomagane przez klejenie profili z kawałków drewna o różnych kierunkach usłojenia. Po zamontowaniu stolarki konieczne jest wyregulowanie skrzydeł okien i drzwi tak, by były one dokładnie dopasowane do przylg ościeżnicy. Zapobiega to powstaniu nieszczelności i nieprzyjemnych przeciągów.

Aby zwiększyć energooszczędność budynku, ważne jest także właściwe zabezpieczenie styku ramy i muru. Dawniej wykonywało się to, murując od strony zewnętrznej węgarki, czyli pionowe słupki zespolone z murem. Za węgarkami instalowano ramę, dzięki czemu była ona nieco odizolowana od otoczenia. Obecnie, kiedy ściany nie powstają z cegły pełnej, a z pustaków, których gabaryty uniemożliwiają takie murowanie, stosuje się uszczelnienie zewnętrzne przy pomocy materiału termoizolacyjnego wywijanego na ramę okna lub drzwi.

Okna © OKNOPLUS

Należy także pamiętać, że stolarka okienna i drzwiowa stanowi ochronę przed nadmiernym nagrzewaniem się pomieszczeń wewnątrz budynku w lecie. Oprócz odpowiedniego zestawu szklanego, czynnikiem wspomagającym może być tu dodatkowe wyposażenie. W tej grupie znajdują się m.in. montowane na elewacji łamacze światła, czyli ustawione prostopadle do elewacji elementy wykonane ze stali, aluminium lub tworzyw sztucznych mające za zadanie częściowe powstrzymanie promieni słonecznych przy jednoczesnym zapewnieniu właściwego doświetlenia wnętrza. Lamele, rzucając cień na elewację budynku, mogą stanowić ważny element kompozycji fasady. Poza instalowanymi na stałe łamaczami możliwe jest stosowanie takich urządzeń jak rolety zewnętrzne i wewnętrzne, markizy, żaluzje oraz zasłony tekstylne.

Szczelność

Prawidłowo zamontowane okna i drzwi niemalże do zera ograniczają niekontrolowany przepływ powietrza. Warto zaznaczyć, że obecnie inwestorzy nierzadko stają przed nieznanym do tej pory zjawiskiem nadmiernej szczelności budynków. Jest ono niezwykle niekorzystne z punktu widzenia fizyki budowli i przekłada się na komfort życia mieszkańców. Brak naturalnego przewietrzania, kondensacja wilgoci oraz wsteczny obieg wentylacji grawitacyjnej mogą powodować pogorszenie warunków we wnętrzu domu, a w przypadku łazienek z piecami gazowymi prowadzić nawet do ulatniania się tlenku węgla i spalin do wnętrza pomieszczeń. Rozwiązaniem tego problemu miała stać się możliwość rozszczelnienia okien (tzw. mikrouchył). Okazało się jednak, że opcja ta jest zbyt rzadko stosowana, aby zapobiegać negatywnym zjawiskom związanym z całkowitą szczelnością budynku. Z tego powodu w stolarce coraz częściej montuje się wywietrzniki mające zapewnić stały dopływ świeżego powietrza. Są one kontrolowane przy pomocy prostych mechanizmów, które nie pozwalają na wychłodzenie i przeciągi.

Izolacja akustyczna

Okna i drzwi powinny chronić nas nie tylko przed wahaniami temperatury, ale także przed hałasem dochodzącym z otoczenia budynku. W tym celu najlepiej zastosować wypełnienie z materiałów izolacyjnych, które będzie skutecznie tłumić większość dźwięków.

Trzeba pamiętać, że okna, jeżeli chodzi o akustykę, są najsłabszym elementem stolarki. Tafla szklana jest bowiem stosunkowo podatna na przenoszenie fal i drgań akustycznych. Pewną barierę stanowią tu komory zestawu szklanego, najważniejsza jest przede wszystkim grubość oraz liczba szyb w zestawie. Dzięki nim rośnie ciężar skrzydła, co przyczynia się do wzrostu ich izolacyjności akustycznej.

Bezpieczeństwo

Ostatni, jednak nie najmniej ważny element, to bezpieczeństwo. Do budynku najłatwiej włamać się przez drzwi lub okna. Z tego właśnie powodu w stolarce stosuje się liczne zabezpieczenia mające uniemożliwić osobom niepożądanym dostanie się do wnętrza domu. O jakości tego typu ochron informują nas normy i certyfikaty, które prawie zawsze podawane są przez producentów.

Okno tarasowe© AMEX-BĄCZEK

Drzwi zewnętrzne powinny zostać zabezpieczone przez zastosowanie blokady przeciwwyważeniowej w zawiasach oraz wbudowanych zamków. Dodatkowo warto zdecydować się na rygle, które przy zamknięciu drzwi blokują skrzydło wysuwającymi się bolcami w stalowych ościeżnicach i progu. Warto wiedzieć, że każde przeszklenie wykonane w drzwiach działa na niekorzyść. Nawet szyby o wysokich parametrach bezpieczeństwa stanowią osłabienie konstrukcji drzwi — mogą zostać nie tyle rozbite, co wypchnięte lub wyważone. Z tego powodu w drzwiach zewnętrznych lepiej zrezygnować z tego rodzaju dekoracji. Wybierając odpowiedni dla nas model, pamiętajmy także, by zapewnić sobie autoryzowany montaż.

Zabezpieczenia okien to kwestia mniej skomplikowana — profil każdego zabezpieczony jest przed wypchnięciem z muru za pomocą przykręcanych podtynkowo kątowników. Poza tym, nie bez znaczenia jest klasa odporności szyb określana literą O lub P i następującą po nich liczbą. Im jest ona wyższa, tym więcej uderzeń lub strzałów z broni palnej jest w stanie wytrzymać szyba.

Montaż

Stolarkę okienną i drzwiową należy zawsze zamawiać na podstawie pomiarów powykonawczych. Oznacza to, że wszystkie prace związane z przygotowaniem otworów okiennych i drzwiowych muszą zostać ukończone zanim na budowie pojawi się osoba precyzująca zamówienie — może to być sam wykonawca lub przedstawiciel sprzedawcy. W ten sposób unikniemy kłopotów związanych z niedopasowaniem okien oraz drzwi i będziemy mogli cieszyć się elegancką stolarką w naszym domu przez długie lata.

arch. Ewa Burejza

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 04/2012
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl