Okna dachowe i aranżacja poddasza

Dawniej na poddaszach polskich domów dominowały nieużytkowane strychy, dziś coraz częściej pojawiają się tam atrakcyjne i funkcjonalne wnętrza mieszkalne. Powiększa się w ten sposób metraż wykorzystywanych pomieszczeń, a dzięki temu uzyskiwane są dodatkowe miejsca na sypialnie, kuchnię czy łazienkę. Zaaranżowane poddasza zachwycają specyficznym klimatem, który tworzą skosy oraz okna dachowe. Te ostatnie pełnią szczególnie ważną funkcję, odpowiadają bowiem za doświetlenie przestrzeni. Dlatego istotny jest ich prawidłowy dobór, lokalizacja i montaż.

Podstawowe zasady lokalizacji okien dachowych

Nadrzędną funkcją okien połaciowych jest wpuszczanie do wnętrz odpowiedniej ilości naturalnego światła. Należy podkreślić, iż ze względu na to, że okna te umieszczane są zazwyczaj na powierzchniach skośnych, dostarczają średnio od 30 do 50 proc. światła więcej niż okna montowane w ścianach pionowych. Co istotne: im wyżej od podłogi będzie zamontowane okno dachowe, tym lepsze będzie doświetlenie pomieszczenia.

Okna dachowe ©VELUX

Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że istnieją precyzyjne przepisy i instrukcje wyznaczające właściwe miejsca na zamontowanie okien dachowych. W budynkach, w których kondygnacje usytuowane są na wysokości nie większej niż 25 m, odległość dolnej części okna od podłogi powinna wynosić przynajmniej 85 cm. W przypadku pięter znajdujących się powyżej 25 m, odległość ta nie może być mniejsza niż 110 cm. Według normy DIN 5034-1: górna krawędź przeźroczystej powierzchni okna (lub okien) powinna znajdować się co najmniej 220 cm nad podłogą.

Podczas montażu należy uwzględnić również wytyczne dotyczące lokalizacji okien z nawiewnikami. Instrukcje budowlane nakazują instalowanie ich na wysokości nie niższej niż 200 cm nad podłogą (odległość od dolnej części nawiewnika). Konieczne jest także sprawdzenie, jaki jest stosunek powierzchni okna (okien) w świetle ościeżnicy wobec powierzchni podłogi w danym pomieszczeniu. Prawidłowe proporcje dla pomieszczeń użytkowych wynoszą od 1:5 do 1:8, dla pozostałych wystarczające są 1:8–1:12.

Warto pamiętać również, że lepiej jest zamontować kilka mniejszych okien, niż jedno duże. Dodatkowo im mniejszy kąt nachylenia dachu, tym okno (okna) powinno być wyższe. Korzystniej jest umieścić je w różnych miejscach dachu, niż zgrupować w jednym miejscu. Późniejszą eksploatację (otwieranie i zamykanie, utrzymanie w czystości itp.) ułatwi zamontowanie ich na wysokości 110–140 cm od poziomu podłogi (przy zachowaniu innych zasad budowlanych).

Wybór optymalnego typu okna dachowego w dużej mierze zależy od kąta nachylenia połaci dachu. Zaleca się więc, by w przypadku: 15–90° zastosować okna obrotowe, 15–65° okna uchylno-obrotowe, 20–65° okna wysokoosiowe, 0–15° okna montowane na specjalnej konstrukcji, a przy 0–30° nachylenia najlepiej jest wykorzystać nowoczesne okna przystosowane do dachów płaskich.

Rodzaje okien dachowych

Świtlik sufitowyy ©FAKRO

Producenci okien dachowych oferują klientom szeroką gamę wielkości, formatów, materiałów i dodatków. Dzięki temu każdy, nawet najbardziej wymagający inwestor, może dobrać optymalne okna także do bardzo specyficznych poddaszy oraz zrealizować wyszukane i nietypowe aranżacje pomieszczeń. Do najbardziej popularnych okien dachowych spotykanych na naszym rynku należą:

• okna obrotowe – są jednym z najczęściej wykorzystywanych typów okien dachowych w naszym rejonie. Ich oś obrotu znajduje się w połowie wysokości ościeżnicy. Charakteryzują się dość prostą konstrukcją i obsługą. Jednak kiedy są otwarte wystają pod sufitem, co uważane jest za ich wadę.
• okna uchylno-obrotowe – wyposażone są w dwie osie obrotu. Jedna z nich znajduje się na górnej krawędzi i umożliwia uchylenie do 30°, a druga w połowie okna i pozwala na obrót o 180°. Jest to funkcja szczególnie przydatna podczas ich mycia.
• okna wysokoosiowe – skonstruowane są tak, że ich oś obrotu znajduje się na ¾ wysokości ościeżnicy. Dzięki temu, kiedy się je otwiera, górna część skrzydła nie wystaje pod sufitem, ale mieści się w grubości połaci dachowej. Są to jednak okna droższe od tradycyjnych, bowiem wymagają zastosowania bardziej skomplikowanego mechanizmu niż w przypadku okien obrotowych.
• okna kolankowe – składają się z dwóch części, dlatego mogą być zastosowane tylko na poddaszu, w którym w dolnej części znajduje się ściana, a dopiero wyżej zaczyna się skos dachu. Dolną stanowi typowe okno pionowe, a górną okno dachowe. Pozwala to na wpuszczenie do pomieszczenia znacznie większej ilości naturalnego światła.
• okna balkonowe – składają się z dwóch części, przy czym dolna, otwierając się tworzy jakby balustradę balkonową, a górna zadaszenie. Można je stosować na dachach bez ścianki kolankowej, których kąt nachylenia wynosi od 40 do 50°. Są to jednak jedne z najdroższych rozwiązań.
• wyłazy dachowe – ich solidna konstrukcja, możliwość otwierania na bok, a także sposób wykorzystania sprawiają, że są one niemal jak niewielkie drzwi, które umożliwiają wychodzenie na dach.
• lukarna – to właściwie zwykłe okno pionowe, które umieszczone jest w specjalnej dobudówce na dachu. Składa się ze ścianki frontowej (z otworem okiennym) oraz ze ścianek bocznych i zadaszenia. Lukarna nie tylko doświetla pomieszczenia na poddaszu, ale również optycznie powiększa ich powierzchnię. Ponadto od zewnątrz dodaje budynkowi atrakcyjnego wyglądu.
• przeszklenia – nazywane również świetlikami, to elementy mniejszych lub większych konstrukcji z przeszkleniami, które doświetlają pomieszczenia znajdujące się pod dachem, np. korytarze, hale, magazyny itp. Bardzo często wzbogacane są w akcesoria umożliwiające oddymianie pomieszczeń.
• wole oko – to niewielkie, zaokrąglone (czasem owalne) okno montowane w górnych częściach budynku. Pełni funkcję estetyczną i doświetlającą wnętrza.

Materiał wykonania

Domowe biuro na poddaszu fot. ©VELUX

Okna dachowe muszą mieć znacznie trwalszą konstrukcję i wytrzymałość od tradycyjnych okien pionowych ze względu na to, że w większym stopniu narażone są na działanie czynników atmosferycznych i innych. Dodatkowo ich usytuowanie sprawia, że podczas upałów nagrzewają się do wysokich temperatur, a zimą zalega na nich śnieg.

Producenci oferują okna dachowe wykonane z drewna, a także z tworzywa sztucznego. W obu przypadkach są one odpowiednio wzmacniane tak, by były odporne na opady atmosferyczne, wiatr, wahania temperatury oraz uderzenia. Dlatego ramy i skrzydła okien od zewnętrznej strony osłaniane są profilami aluminiowymi. Natomiast jeśli wykonane są z drewna, jest ono zawsze odpowiednio zabezpieczane przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych. W przypadku okien montowanych w pomieszczeniach o podwyższonej emisji wilgoci, np. w kuchni lub łazience, najlepiej wykorzystywać okna pokryte od wewnętrznej strony poliuretanową powłoką.

W oknach dachowych większą wytrzymałością muszą charakteryzować się również szyby. Jednocześnie powinny być one na tyle bezpieczne, by w przypadku ewentualnego uszkodzenia nie zagrażały mieszkańcom. Dlatego do ich produkcji wykorzystuje się szyby hartowane i klejone warstwowo, to zapobiega rozsypywaniu się odłamków szkła w razie rozbicia.

Obecnie standardem jest, że wszystkie okna dachowe wyposażone są w szyby zespolone, a więc posiadające hermetyczne zestawy przynajmniej dwóch tafli szkła, które oddzielone są ramką dystansową na odległość 12–16 mm. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełnia osuszone powietrze lub gaz. Często jest to argon, krypton lub ksenon, znacznie zmniejszające przenikanie ciepła i zimna przez szybę. Współczynnik przenikania ciepła w standardowych oknach wynosi U=1,1. Z kolei współczynnik izolacji akustycznej jest bliski 32 dB.

Montaż okien dachowych

Montaż okien dachowych najlepiej powierzyć doświadczonej ekipie fachowców. Tylko wtedy będziemy mieć zarówno pewność wysokiej jakości wykonania, jak i możliwość korzystania z gwarancji przysługującej na produkt i usługę. Dodatkowo za całość odprowadzimy nie 23 proc. podatku VAT, a 8.

Okna dachowe najlepiej montować w momencie wykonywania dachu lub podczas wymiany pokrycia. W ten sposób nie uszkodzimy istniejącego pokrycia i zapobiegniemy pojawieniu się nieszczelności. Nie bez znaczenia jest także pora roku: najbezpieczniej takie prace wykonywać w okresie od kwietnia do września.

Warto podkreślić, że okna dachowe mogą być mocowane w konstrukcji dachowej każdego typu. Wymagają jedynie utworzenia odpowiedniej wielkości otworu. Montaż w więźbie drewnianej zazwyczaj nie wiąże się z ingerencją w konstrukcję całego dachu, a jedynie z wycięciem odpowiednich otworów. Natomiast w przypadku montażu na krokwiach należy wcześniej sprawdzić ich rozstaw i nabyć takie okna, których szerokość będzie od niego ok. 5 cm mniejsza. Jeśli okna mają być mocowane na łatach, ich szerokość musi być znacznie mniejsza od rozstawu krokwi. Wtedy okno przytwierdza się do specjalnych łat przykręcanych do konstrukcji dachu. Jest to najpopularniejszy i najszybszy sposób montażu.

Bardziej skomplikowane jest zamocowanie okien na tzw. wymianach. Metoda ta wymaga bowiem wycięcia większego fragmentu jednej z krokwi, jednak umożliwia wstawienie okna szerszego od standardowych. Ze względu na to, że jest ono znacznie cięższe, zachodzi konieczność wykorzystania wymian, czyli poziomych belek umiejscowionych 30–50 cm od dolnej i górnej krawędzi okna, które przejmują dodatkowe obciążenia. Gdy jest znacznie węższe od rozstawu krokwi, należy z jednej (bądź z obu stron) wyznaczonego otworu okiennego domontować krokwie pomocnicze.

Bardziej skomplikowany jest montaż takich okien w dachu, którego pokrycie stanowią sztywne deski przykryte blachą, blachodachówką lub pokryciem bitumicznym. By wyciąć odpowiedni otwór, konieczne jest tu użycie elektrycznej piły tarczowej lub (w przypadku blachy) zwykłej piły.

Dlaczego warto?

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 01/2013
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl

Najważniejszą zaletą okien dachowych jest doświetlenie poddasza. Często są one wręcz jedynym sposobem dostarczenia naturalnego światła do zlokalizowanych tam pomieszczeń. Ponadto umożliwiają one bardzo ciekawe i funkcjonalne aranżacje.

Choć okna dachowe narażone są na wyższe temperatury, uderzenia, wzmożoną wilgotność i hałas, to przy współczesnej technologii ich produkcji większość tych wad jest skutecznie niwelowana. Dlatego kwestia bezpieczeństwa nie powinna więc stanowić bariery w podejmowaniu decyzji o wborze takiego rozwiązania.

Ewa Miller-Stefańska