Nowoczesna architektura

W polskim budownictwie jednorodzinnym nowoczesny styl przez wiele lat modny był tylko na papierze. w branżowych czasopismach pojawiały się stylizowane minimalistyczne wnętrza, a gdzieniegdzie w powszechnym obiegu udostępniane były informacje o międzynarodowych sukcesach awangardowych realizacji autorstwa polskich architektów. Jednak to, co popularne w środowisku projektantów nie przekładało się na powszechne gusta ani na architekturę projektów jedno i wielorodzinnych budynków mieszkaniowych.

Jako przyczynę takiego stanu podawano m.in. zmęczenie Polaków formą kostki lub sześcianu polskiego, czyli typowego domu z lat 60. i 70. — prostopadłościennej formy, zdobionej trójstopniową ścianką szczytową, wykonaną w niskim standardzie przy użyciu z trudem zdobywanych materiałów budowlanych. Trudno dziwić się, że dla wielu sześcian stał się synonimem ubóstwa i złego gustu. Drugim powodem odrzucenia geometrycznej architektury nowoczesnej była tęsknota za rodzinną siedzibą, której obraz nie kojarzył się z przeszkleniami, a domem stylizowanym na staropolski dworek. Dlatego, wybierając dla siebie dom, statystyczny Polak decydował się na dwuspadowy dach, okna podzielone szprosami, a urządzając wnętrza stosował bezpieczne nawiązania historyczne — rzeźbione kredensy i wzorzyste obicia.

Projekt domu Delft II ©LIPIŃSCY

Wydawało się, że mnóstwo czasu będzie musiało upłynąć, zanim płaski dach i kubiczne kształty będące synonimem nowoczesności, powrócą do powszechnego użycia. Jednak od pewnego czasu widać oznaki zmiany trendów.

Wyznaczniki architektury nowoczesnej

Na architekturę współczesną składa się wiele nurtów i postaw twórczych. Nowoczesność najbardziej awangardowa charakteryzuje się minimalizmem formy, kontrastowością w różnych aspektach projektowania oraz dbałością o materiał i detal. Wiele z tych postulatów stanowi kontynuację wątków rozwijanych jeszcze przez międzywojenną architekturę modernistyczną. w związku z tym jest ona chętnie wykorzystywana. w projektach z ostatnich lat często pojawiają się narożne okna, elewacje stanowiące grę płaszczyzn, podzielone na partie przeszkleń i ślepych murów. Ten tzw. neomodernizm to powrót do mocnej kubicznej formy, choć bez odwoływania się do socjalnych przekonań, jakie wiązały się z twórczością prekursorów architektury modernistycznej sprzed wieku.

Inny ważny trend w architekturze współczesnej określany jest mianem minimalizmu. Kierunek ten nie ma jednej spójnej definicji, nigdy też nie był usankcjonowany żadną architektoniczną szkołą czy organizacją.

Projekt domu Domo 07B ©DOMOFORMA

Na polskim podwórku można znaleźć architektów mocno osadzonych we współczesnych trendach. w dziedzinie budownictwa jednorodzinnego wymienić można m.in. pracownię Roberta Koniecznego — KWK Promes. Powstały w niej liczne projekty domów o nietypowych rozwiązaniach przestrzennych, funkcjonalnych i awangardowej formie. Najbardziej znanym projektem Roberta Koniecznego jest Dom Aatrialny. Budynek ten jest przeciwieństwem klasycznego domu atrialnego, gdyż widoki z wnętrza obiektu otwierają się na zewnątrz, zamiast skupiać na dziedzińcu, pełniącym tu raczej funkcję garażu. Projekt ten znany jest także poza granicami naszego kraju.

Inną ciekawą realizacją ostatnich lat jest krakowski Dom z Gontu, którego projekt wykonali architekci z pracowni nsMoonStudio. Jest to budynek o masywnej, uproszczonej bryle, nawiązującej do architektury dekonstruktywistycznej. Obłożono go drewnianym gontem, który umocowany został nie tylko na dachu, ale także na ścianach.

Podkreślić nowoczesność domu

Nietypowe rozwiązania funkcjonalne, materiałowe czy dotyczące bryły mogą wyróżnić nasz dom spośród innych. Niestety często rozwiązania te są drogie w realizacji. Jeśli chcielibyśmy naszemu domowi nadać nowoczesności, możemy skorzystać z dostępnych środków formalnych bez narażania się na wysokie koszty.

Najbardziej powszechnym i najłatwiej identyfikowalnym elementem architektury współczesnej jest płaski dach, który całkowicie zmienia proporcje elewacji. Stają się one bardziej horyzontalne, co — szczególnie w niewysokich budynkach — wyraźnie akcentuje ich połączenie z ziemią. Stropodach można pokryć papą lub zastosować dach zielony. Jest to konstrukcja, gdzie wierzchnią warstwą jest warstwa wegetatywna, na której rosną specjalne gatunki roślin. Mogą one mieć różną wysokość (od traw i bylin aż po niskopienne krzewy). w przypadku działek o znacznym spadku, stropodach zielony może pomóc wtopić budynek w teren.

Nie zawsze zastosowanie dachu płaskiego jest możliwe. Często w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub warunkach zabudowy określony jest kąt spadku połaci. Przepisy te mogą nas zmusić do zastosowania dachu stromego. Ten wariant opracowany został w minimalistycznej wersji. Polega na zlicowaniu okapów ze ścianami budynku i zastosowaniu gładkiego pokrycia dachowego, dzięki temu uzyskujemy efekt uproszczenia elewacji. z technicznego punktu widzenia zrealizowanie takiego dachu w naszym klimacie jest trudne, ale możliwe. Przykładem tego jest budynek nagrodzony w konkursie na współczesny Dom Opolski. Zwycięski projekt ma formę prostą — prostopadłościanu ze skośnym dachem. Nie ma okapów, rzędy okien zastąpione są przez pozornie bezładnie ulokowane, duże, gładkie przeszklenia.

Kolejne elementy popularne w architekturze nowoczesnej to wszelkiego rodzaju nadwieszenia i konstrukcje wspornikowe. Wzbogacają one duże płaszczyzny gładkich ścian, tworzą na elewacji grę cieni. Elementy wystające i zagłębione sprawiają, że bryła budynku wydaje się lżejsza. Przy tym wykonywanie konstrukcji wspornikowych wymaga właściwego opracowania detali budowlanych. Ważne jest tu prawidłowe zamontowanie hydroizolacji, obróbek blacharskich na stykach ścian oraz zapewnienie ciągłości izolacji termicznej.

Projekt domu Zx36 ©Z500

Urozmaiceniem nowoczesnej architektury może być odejście od zwyczajnego rozplanowania okien. w tradycyjnych projektach domów dąży się do tego, by otwory okienne rozmieszczone były na elewacji harmonijnie i miały podobne do siebie proporcje. z tego powodu projektuje się parapety i nadproża okienne na takich samych wysokościach. w przypadkach, gdy fasada nie ma takich elementów jak m.in. okapy, gzymsy, czy bonie, zwyczajny układ okien można przełamać, tworząc bardziej swobodną kompozycję elementów o zróżnicowanej skali. Swoboda ta jest jednak pozorna — okna i drzwi nie mogą zatracić podstawowej funkcji. Jest to jednak ciekawa alternatywa dla klasycznie skomponowanych elewacji.

Nowoczesność tkwi w szczegółach

W architekturze nowoczesnej ważna jest jakość zastosowanych rozwiązań oraz materiały, z jakich wykonane są poszczególne elementy domu. Najbardziej liczy się precyzja, czystość formy i wysoka jakość detalu. Cechom tym odpowiada szkło. Dlatego jest ono często stosowanym materiałem. Wykonuje się z niego nawet całe elewacje, stosując zasadę — im mniej podziałów, tym lepiej. Im tafla czystsza i niezakłócona niepotrzebnymi elementami, tym doskonalsza relacja wnętrza domu z jego otoczeniem.

Jednak przeszklenia okienne nie wyczerpują wszystkich możliwości stosowania szkła we współczesnej architekturze. Wykonuje się z niego także balustrady, blaty, stopnice schodów, a także elementy mebli i wyposażenia.

Projekt domu Zx14 ©Z500

Drugi materiał kojarzony z architekturą współczesną to beton. Może występować na ścianach zewnętrznych, wewnętrznych, a także posadzkach. Wbrew powszechnej opinii, jest to materiał stosunkowo łatwy do kształtowania, nie tylko pod względem formy, ale także wyrazu plastycznego. Beton, w zależności od rodzaju zastosowanego szalunku (formy, w której zastyga), może mieć powierzchnię gładką lub szorstką z odciśniętym w niej rysunkiem nieheblowanych desek. w zależności od składu masy, może przybierać różne kolory.

W architekturze współczesnej często wykorzystuje się także materiały naturalne. Używa się ornamentów przyrodniczych — użylenia lub uziarnienia kamienia, struktury drewna, naturalnych faktur. Zastępują one dekoracje wykonywane własnoręcznie. w dodatku w zestawieniu z surowymi ścianami i przeszkleniami silniej zaakcentowana jest ich forma.

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 03/2012
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl

Oprócz bogatej palety barw, w jakiej oferowane są poszczegółne materiały budowlane, mamy możliwość wprowadzenia (we wnętrzu i na elewacjach) kolorów przez nas stworzonych. Niezwykle ważną dla współczesnej architektury barwą jest biel. Kolor ten uwydatnia formę, pozwala światłu na tworzenie bogatej siatki cieni i półcieni.

Wybierając formę domu, nie obawiajmy się rozszerzyć zakresu poszukiwań o ciekawe i inspirujące dokonania architektury współczesnej. Wśród propozycji nowoczesnych, przewidziano całe spektrum rozwiązań: od wpływów architektury szlachetnych modernistycznych willi do nieco awangardowych form.

arch. Ewa Burejza