Mała architektura w ogrodzie

Elementy małej architektury mogą korzystnie wpłynąć na wygląd nie tylko samego ogrodu, ale także domu. Zagwarantują komfort codziennego użytkowania posesji i nadadzą jej nietypowego charakteru. Urządzając ją warto poszukiwać ciekawych rozwiązań odzwierciedlających upodobania właścicieli.

Co z pozwoleniem?

Budowa elementów małej architektury na prywatnej działce nie wymaga uzyskania pozwolenia. Należy pamiętać jednak, że to, co potocznie nazywamy małą architekturą, niekoniecznie jest nią w świetle prawa. Prawo budowlane definiuje małą architekturę jako niewielkie obiekty budowlane i jednocześnie, w zależności od pełnionej funkcji, wyszczególnia trzy jej kategorie. Są to obiekty kultu religijnego takie jak m.in. kapliczki, krzyże przydrożne i figury; obiekty architektury ogrodowej – w tym posągi i wodotryski oraz obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej, a także utrzymaniu porządku, np. huśtawki, piaskownice, drabinki czy śmietniki. Tym samym do małej architektury ogrodowej zaliczymy np. ogródek skalny i murowany grill ogrodowy.

Altana to miejsce dające schronienie przed słońcem, wiatrem lub deszczem, w którym można odpocząć po trudnym dniu, zrelaksować się lub urządzić grilla z przyjaciółmi i miło spędzić letnie popołudnie. Nic więc dziwnego, że często w sąsiedztwie altan powstają grille ogrodowe. Trzeba jednak pamiętać, że o ile sam grill to w z prawnego punktu widzenia element małej architektury, o tyle altana nie do końca wpisuje się w przedstawioną powyżej definicję.

Na co zatem zwrócić uwagę, jeśli chcemy wznieść altanę w ogrodzie? Pierwszym parametrem, który powinniśmy uwzględnić, jest jej powierzchnia. Zgodnie z Prawem budowlanym nie musimy starć się o pozwolenie na budowę altan i obiektów gospodarczych na działkach w rodzinnych ogrodach działkowych o powierzchni zabudowy do 25 mkw. w miastach i do 35 mkw. poza ich granicami oraz wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich. Budowle, które nie przekroczą tych parametrów, nie wymagają pozwolenia na budowę – jeśli są one dla nas wystarczające, możemy bez obaw rozpocząć ich realizację w naszym ogrodzie.

Planując budowę altany, warto pamiętać, że materiałem, konstrukcją, wielkością oraz formą powinna ona być dopasowana do rozmiarów oraz charakteru ogrodu. Ważne jest, aby harmonijnie wtapiała się w otoczenie. Na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań, a wybór konkretnego zależy głównie od upodobań i zasobów finansowych właścicieli posesji. Jeśli mamy taką możliwość, możemy sami pokusić się o budowę altany. Bardziej wygodnym rozwiązaniem jest jednak zakup gotowego modelu, składającego się zwykle z elementów przeznaczonych do samodzielnego montażu. Jeżeli decydujemy się na budowę altany od podstaw, warto wyposażyć ją również w murowany grill.

Dobrze przemyślane powinno być samo miejsce, w którym zamierzamy ulokować altanę wraz z grillem. Najlepiej nieco oddalić ją e od domu, aby dym i zapachy grillowanych potraw nie dostawały się do jego środka. Idealną lokalizacją będzie zaciszny zakątek ogrodu, osłonięty drzewami lub krzewami. Podstawowym kryterium doboru miejsca powinna być nasza wygoda, ale nie można zapominać o sąsiadach. Aby nie narażać się na konflikty, dobrze altanę postawić tak, by podczas przebywanie w niej nie zakłócać ich spokoju. Należy pamiętać, że jeśli altana będzie posiadać ściany, będzie kwalifikowana jako budynek o przeznaczeniu gospodarczym. Wówczas musi być usytuowana w odległości minimum 4 m od granicy działki lub 3 m – jeżeli w ścianie zwróconej ku granicy nie będzie okien ani drzwi.

Nowoczesne altany ogrodowe charakteryzują się lekką i, w zdecydowanej większości, ażurową konstrukcją. Do ich budowy wykorzystuje się zwykle materiały odznaczające się dużą wytrzymałością: drewno, metal lub tworzywa sztuczne. Gotowe obiekty tego typu zabezpieczone są fabrycznie przed wpływem niekorzystnych czynników, jednak mimo to należy pamiętać, by systematycznie wykonywać ich impregnację, olejowanie czy lakierowanie. Jest to szczególnie istotne w przypadku elementów drewnianych. W ten sposób wydłużymy żywotność altany i sprawimy, że pozostanie ona w dobrym stanie przez wiele lat.

Podczas wyboru materiału, z którego wykonamy grilla, należy uwzględnić inne czynniki. Musi być on mrozoodporny i nienasiąkliwy oraz odporny na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych. Ważne, aby był jak najmniej porowaty, wówczas w jego strukturę nie będzie wnikać woda i nie dojdzie do jego rozsadzenia w okresie ujemnych temperatur. Świetnie sprawdzi się tu cegła klinkierowa, kamień naturalny, granit, sjenit oraz inne twarde skały. Często stosuje się także cegły silikatowe lub betonowe bloczki. Możemy się również pokusić o zastosowanie piaskowca, jednak wcześniej należy go zaimpregnować. Powinniśmy zrezygnować natomiast z betonu komórkowego, elementów gipsowych czy pustaków ceramicznych.

Pergola, krata czy trejaż?

Pnącza na ścianach budynków, płotach, murkach i altanach stanowią ozdobę wielu ogrodów. Co zrobić, gdy nie dysponujemy odpowiednim miejscem, w którym rośliny pnące będą się dobrze prezentować? W takim przypadku najbardziej skutecznym rozwiązaniem jest wykorzystanie pergoli, kraty lub trejażu. Czym różnią się te trzy elementy małej architektury ogrodowej? Krata jest najprostszą podporą dla pnączy. Składa się z ramy i wypełniającej ją kratownicy. Może stanowić niezależną konstrukcję lub chociażby fragment altany. Istnieje również możliwość przymocowania jej do ściany budynku. Trejaż z kolei to szereg słupów połączonych u góry poziomą belką, do której przymocowane są zwykle krótkie poprzeczne elementy. Zarówno kraty, jak i trejaże mogą być elementami uzupełniającym pergolę, czyli konstrukcję z podwójnego szeregu słupów i wspartego na nich ażurowego zadaszenia. Pergola może być konstrukcją: wolnostojącą , wspartą o mur bądź budynek. Niewątpliwą jej zaletą jest to, że może przybierać różne kształty oraz formy, co umożliwia dowolne formowanie roślin opierających się na niej.

Pergole, kraty czy trejaże to konstrukcje, które urozmaicą przestrzeń w ogrodzie, stworzą kameralne zakątki i miejsca wypoczynku. Pokryte roślinami rzucą w wybranym miejscu cień, a także odizolują lub przesłonią mniej atrakcyjne fragmenty działki. Wysokie i obsadzone gęstymi pnączami mogą spełniać rolę ściany oddzielającej działkę od ulicy lub sąsiadów. Możemy je obsadzić wieloma gatunkami roślin. Do najpopularniejszych należą m.in.: pnące róże, winorośl, winnik, winobluszcz, powojnik, chmiel japoński, przywarka japońska, dławisz, kokornak, glicynia czy milin amerykański. Pnącza mogą z powodzeniem zastąpić drzewa i krzewy w ogrodach.

Projektując elementy małej architektury, które w przyszłości mają stanowić podporę dla roślin, musimy wziąć pod uwagę obciążenia pionowe, wynikające z ciężaru elementów konstrukcyjnych oraz ciężaru roślin, oraz obciążenia poziome powodowane najczęściej przez napierający wiatr. O tym, czy konstrukcja jest solidna, decydują przede wszystkim słupy podtrzymujące elementy poziome. Sprawdzą się tu słupy drewniane, murowane z cegieł lub kamieni oraz metalowe z rur lub kątowników. Najlepiej, jeśli będą sztywno osadzone w betonowych stopach fundamentowych. W przypadku, gdy decydujemy się na wykorzystanie elementów drewnianych, musimy koniecznie pamiętać o ich zaimpregnowaniu jeszcze przed rozpoczęciem budowy. Najbardziej skuteczna jest metoda ciśnieniowa, dzięki której impregnat wnika w głąb drewna i zabezpiecza je na trwałe. Jeśli elementy metalowe nie będą ocynkowane lub wykonane z nierdzewnych stopów, należy pamiętać o pokryciu ich powłoką antykorozyjną.

Ogród przyjazny najmłodszym

Jeśli dysponujemy odpowiednią ilością miejsca w ogrodzie oraz środkami finansowymi, warto pomyśleć o stworzeniu w ogrodzie odpowiednich warunków do zabawy dla dzieci. Wielu inwestorów uważa, że plac zabaw w ogrodzie to nie do końca trafione przedsięwzięcie ze względu na szybko zmieniające się potrzeby rosnących dzieci. Problem ten można w prosty sposób rozwiązać. Dobrze zaprojektowany kącik zabaw można z łatwością rozmontować, przekształcić i dostosować do wieku dzieci lub wykorzystać w inny sposób, np. jako miejsce przeznaczone na spotkania ze znajomymi.

Dzieci są z natury ruchliwe, pełne energii i ciekawe świata, dlatego też w trosce o nie, urządzając plac zabaw, należy dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić im bezpieczeństwo. Jeśli w ogrodzie znajduje się np. oczko wodne, musimy koniecznie odizolować je od miejsca, w którym będą przebywać dzieci. Jednocześnie ważne jest, aby plac zabaw znalazł się w zacienionej części ogrodu, gdyż przebywające w nim dzieci nie mogą być narażone na działanie promieni słonecznych. Ponadto w rejonie placu zabaw nie powinno się sadzić drzewek owocowych – są one bowiem skupiskiem owadów. Instalując w ogrodzie drabinki do wspinania, najlepiej ustawić je na trawniku, gdyż miękkie podłoże zamortyzuje ewentualne upadki.

Urządzenia ogrodowe dla najmłodszych są zwykle lekkie i wykonane z plastiku, zaś dla dzieci nieco starszych – z drewna (mają one często formę modułową, dzięki czemu można je dowolnie składać czy modyfikować). Posiadają również odpowiednie zabezpieczenia typu poręczy, lin czy siatek. W ofercie producentów dostępna jest naprawdę szeroka gama rozwiązań. Do wyboru mamy huśtawki, trampoliny, piaskownice, drabinki, drewniane konstrukcje z pomostami oraz zjeżdżalnie. Wszystkie powinny posiadać atest potwierdzający zgodność z polskimi normami PN-EN 1176 i PN-EN 1177. Tradycyjna huśtawka wykonana z trwałego materiału może służyć dzieciom długie lata. Jeśli korzystają z niej najmłodsi, konieczne jest zamontowanie oparcia i zabezpieczenia przed wypadnięciem. Dzieciom w wieku 2-3 lat bez wątpienia przyda się piaskownica. Warto postarać się o taką, która posiada siedziska, a także pokrywę zabezpieczającą piasek przed deszczem. Dobre rozwiązanie to również zamontowanie zadaszenia lub parasola – dzięki temu uciążliwe promienie słoneczne lub drobny deszcz nie popsują maluchom zabawy. Warto pomyśleć także o stworzeniu w ogrodzie miejsca na przechowywanie zabawek przeznaczonych do aktywnego spędzania czasu na dworze. Niewątpliwą atrakcją są miniaturowe domki ogrodowe. Zwykle wykonuje się je z drewna lub tworzywa sztucznego. Te przeznaczone dla najmłodszych montuje się najczęściej na ziemi, dla starszych natomiast mają konstrukcje nieco bardziej skomplikowane, wyposażone często w schodki i zjeżdżalnię. Nie brakuje także modeli, które zainstalować można na drzewach. Decydując się na tę ostatnią opcję, należy pamiętać, że domek musi mieć zamontowane barierki i powinien znajdować się nie wyżej niż 1,5-2 m nad ziemią.

Monika Fuksa