Elewacje - problemy i rozwiązania

W środowisku architektów często elewację budynku porównuje się do szaty osłaniającej jego ściany zewnętrzne przed działaniem niszczących czynników. Jeśli szata ta jest dodatkowo ładnie skrojona, to wówczas upiększa bryłę budynku. Elewacja jest bowiem wizytówką każdego domu świadczącą o jego właścicielu.

Każda elewacja powinna łączyć walory techniczne i artystyczne. Najważniejsze jednak, aby była trwała, czyli przez długie lata odporna na uszkodzenia mechaniczne i wpływy czynników atmosferycznych bez utraty wartości estetycznych.

Działania w zakresie wykonania elewacji dotyczą wykończeń zewnętrznych powierzchni bocznych ścian budynku wraz z wszystkimi znajdującymi się na niej elementami. W zależności od uwarunkowań projektowych, mogą to być technologie opcjonalnie oparte o: tynki i masy tynkarskie (na które nakładana jest często farba elewacyjnna a nierzadko klinkierowe płytki elewacyjne), elewacje ceglane, klinkierowe, silikatowe, suche elewacje typu siding oraz te wykorzystujące piękno naturalnego muru kamiennego, a także wszelkie techniki sięgające po imitacje znanych materiałów budowlanych i inne rozwiązania.

Technologie te uzupełnia wiele dodatkowych elementów, takich jak: stolarka okienno- drzwiowa, rozwiązania schodów wejściowych, balkonów i tarasów wraz z systemami barierek bądź balustrad, systemy odprowadzania wód opadowych z połaci dachowych, sposoby rozwiązania podmurówek (cokołów). Na tej liście znajduje się też różnorodna gama elementów, do których należą: oświetlenie, instalacje odgromowe, rolety i markizy, anteny satelitarne, klimatyzatory, wysięgniki kamer monitorujących i innych. Powyższe elementy dają podstawę do traktowania całości elewacji jako systemu obejmującego wiele autonomicznych detali.

Ideałem byłoby, żeby każdy składnik w tym systemie zachowywał trwałość użytkową i walory estetyczne, a jednocześnie dobrze wypełniał swoje funkcje. Można to osiągnąć tylko pod warunkiem konsekwentnej realizacji odpowiednio zaplanowanych rozwiązań budowlanych, sięgania po właściwie dobrane materiały, zachowania reżimu wykonawczego (w tym przestrzegania uwarunkowań technologicznych i staranności wykonawstwa), prawidłowej eksploatacji, a także systematycznego doglądania stanu technicznego elewacji i jej fragmentów oraz przeprowadzania na bieżąco koniecznych zabiegów konserwacyjnych, a także ewentualnych remontów.

Staranne zaplanowanie wykonania elewacji

Planowanie to etap wstępny wszystkich działań — tutaj zapadają kluczowe decyzje o wyborze rozwiązania opartego o konkretne materiały budowlane i technologie ich stosowania. Na tym etapie uwzględnia się też dozwolone zakresy adaptacji determinowane nie tylko upodobaniami inwestora, lecz również uwarunkowaniami konstrukcyjnymi wynikającymi z bezpieczeństwa budynku i potrzeb użytkownika.

Elewacja będzie trwała tylko wtedy, jeśli kreuja ją materiały odporne na warunki klimatyczne i czas©CERRAD

Choć sam wybór w dużym stopniu pozostaje sprawą gustu inwestora, to jednak musi uwzględniać specyfikę konstrukcji ściany, od której zależy dobór materiałów i technologii oraz zalecany sposób wykonania. Tylko przestrzeganie tych zasad może zagwarantować odpowiednią jakość elewacji i zniwelować ryzyko wystąpienia problemów eksploatacyjnych.

Planując sposób wykończenia elewacji, trzeba mieć na uwadze rozwiązania, które zapewnią ścianie wymaganą ochronę cieplną i zabezpieczą ją przed szkodliwym podciąganiem kapilarnym wilgoci. W tym celu korzysta się z określonych rozwiązań systemowych dotyczących ocieplenia, zabezpieczeń fundamentów, ścian fundamentowych i stref przygruntowych.

Ważne mogą okazać się rozwiązania dodatkowo zabezpieczające te strefy elewacji, które z racji specyfiki warunków eksploatacyjnych, narażone są na zwiększone obciążenia mechaniczne podnoszące ryzyko wystąpienia uszkodzeń fizycznych. Są to przede wszystkim strefy cokołów, ściany garażowe, parapety okienne i obrzeża okien. Sprawdzonym materiałem w takich przypadkach bywa klinkier (w formie cegieł bądź płytek) odporny na uderzenia, wytrzymały na niszczące działania wiatru, deszczu, mrozu, śniegu i słońca, a także wielokrotne cykle zamarzania-rozmarzania oraz na szoki termiczne w miesiącach letnich. Ponadto nie nasiąka, a przy tym jest niepalny, ogniotrwały i neutralny biologicznie, bo nie stanowi pożywki dla rozwoju mchów, pleśni i grzybów. Zbliżone cechy mają też płytki wykonane z kamienia naturalnego, a także systemy oparte o tynki kamyczkowe.

Sprawą istotną może stać się również wybór farby na elewację, jej właściwości absorpcji ciepła z promieniowania słonecznego, stopień odporności na porastanie glonami czy podatność na zabrudzenie.

Powszechnie praktykowany jest również wybór sposobu wykończenia elewacji dopiero po zobaczeniu bryły domu w stanie surowym. Wtedy dopiero możemy dostrzec wszystkie architektoniczne detale, które mogą stać się dla nas inspiracją. Jest to dobra metoda pod warunkiem, że uprzednio ściana została odpowiednio zabezpieczona termicznie i ochroniona przed wpływem wody i wilgoci.

Trafny dobór materiałów budowlanych

Szeroka oferta materiałów budowlanych dostępnych na rynku nie ułatwia decyzji żadnemu inwestorowi. Na co więc zwrócić uwagę, dokonując wyboru? Oto kilka zasad, którymi powinniśmy się kierować.

Efekt surowej ściany z urzyciem szablonu ©KOSBUD

Przede wszystkim przed zakupem należy dokładnie poznać ofertę różnych producentów oraz przeanalizować karty produktów pod kątem ich właściwości fizykochemicznych w odniesieniu do zakładanych warunków eksploatacyjnych. Należy wybierać tylko takie materiały budowlane, o których wiemy, że spełnią swoje zadanie i posiadają stosowne certyfikaty oraz atesty w zakresach dla nich ustalonych. Nie powinno się korzystać z materiałów niepewnych i niewiadomego pochodzenia. Nigdy podstawowym kryterium wyboru nie powinna być cena. Nie należy samowolnie stosować zamienników, jeżeli technologia przewiduje zastosowanie konkretnego systemu — to zwiększa ryzyko wystąpienia awarii systemu, może być również przyczyną utraty gwarancji. Należy również bezwzględnie przestrzegać zaleceń dotyczących warunków transportu i składowania.

Nawet najlepszej jakości materiały budowlane na nic się zdadzą, jeśli w każdej fazie robót budowlanych nie będą przestrzegane uwarunkowania technologiczne, zasady i staranność prowadzenia prac.

Należy pamiętać o tym, że prace elewacyjne powinny być prowadzone zgodne z dokumentacją techniczną. Obowiązkowe jest przestrzeganie przepisów BHP. Większość prac przy wykonywaniu elewacji kwalifikuje się jako prace prowadzone na wysokości. Zatem należy pamiętać, że złe zabezpieczenia stanowisk albo ich całkowity brak, oprócz ryzyka zaistnienia nieszczęśliwego wypadku, mogą być przyczyną niedokładnego wykonania prac.

Co istotne, tego typu roboty budowlane powinny być prowadzone w odpowiednich warunkach pogodowych (szczególne znaczenie ma wilgotność i temperatura powietrza determinowane siłą wiatru). Dodatkowo przy tynkach wykonywanych w miesiącach letnich ważna jest ograniczona intensywność nasłonecznienia.

Przede wszystkim przed zakupem należy dokładnie poznać ofertę różnych producentów oraz przeanalizować karty produktów pod kątem ich właściwości fizykochemicznych w odniesieniu do zakładanych warunków eksploatacyjnych. Należy wybierać tylko takie materiały budowlane, o których wiemy, że spełnią swoje zadanie i posiadają stosowne certyfikaty oraz atesty w zakresach dla nich ustalonych. Nie powinno się korzystać z materiałów niepewnych i niewiadomego pochodzenia. Nigdy podstawowym kryterium wyboru nie powinny być ceny elewacji, ale również ich parametry techniczne. Wstępnych porównań z łatwością dokonamy za pomocą porównywarki internetowej. Nie należy samowolnie stosować zamienników, jeżeli technologia przewiduje zastosowanie konkretnego systemu — to zwiększa ryzyko wystąpienia awarii systemu, może być również przyczyną utraty gwarancji. Należy również bezwzględnie przestrzegać zaleceń dotyczących warunków transportu i składowania. stwy zawsze stwarzają ryzyko pojawienia się wilgoci na ścianach i przenikania wód opadowych do ich wnętrza. Z kolei wszystkie elementy metalowe mocowane do elewacji — stosownie do rodzaju materiału, z którego zostały wykonane — przed montażem powinny być odpowiednio zabezpieczone antykorozyjnie.

Podczas robót budowlanych na wykonanie każdej czynności należy przeznaczyć tyle czasu, ile jest konieczne. Nie można przyspieszać prac, jeśli byłoby to sprzeczne z instrukcją technologii montażu bądź z uwarunkowaniami budowlanymi. Nie należy zapominać również o wizualnych efektach prac wykończeniowych na powierzchniach elewacji. Przykładowo dla uniknięcia przebarwień i smug przy tynkowaniu i malowaniu zaleca się prowadzenie prac na pełnych powierzchniach elewacji bez dłuższych przerw. Powierzchnie powinny być obrabiane w takiej kolejności, w jakiej nakładano tynk i bez cofania się do miejsc już wykończonych. Wszystkie prace powinien wykonywać ten sam tynkarz, używając tych samych narzędzi.

Nieprzestrzeganie tych zasad może, w trakcie eksploatacji, w krótkim czasie doprowadzić do pojawienia się uszkodzeń na elewacjach.

Odpowiednia eksploatacja

Elewacja imitująca naturalny piaskowiec ©KOSBUD

Aby elewacja przez długie lata zachowała pożądany wygląd, należy również w trakcie jej eksploatacji zachowywać ostrożność. Trzeba unikać nieprzemyślanych czynności, które mogą prowadzić do zniszczeń, np. prowizorycznego podwieszania okablowania w okresie Świąt Bożego Narodzenia czy niefachowego montażu anteny satelitarnej. Nie można również bagatelizować obecności czynników powodujących bezpośrednie uszkodzenia, np. ocierających gałęzi drzew sąsiadujących z budynkiem. Poza tym przez brak odbojników dla otwieranych skrzydeł okien i drzwi mogą powstać miejscowe uszkodzenia na elewacji. Z kolei nadmiernie podlewanie kwiatów (znajdujących się np. na parapetach) może być źródłem zacieków, tak samo jak bagatelizowanie obecności na instalacjach korodujących elementów itp.

Systematyczny przegląd

Aby zachować nienaganny stan elewacji, należy również dokonywać jej systematycznego przeglądu. Ewentualne niedopatrzenia związane z pojawieniem się uszkodzeń oraz zaniedbania wynikające z bagatelizowania zauważonych usterek pogorszą stan techniczny obiektu i podniosą koszty jego konserwacji i remontów. Następstwem niekonserwowanej i nieremontowanej przez lata elewacji będzie zły wygląd budynku, jego wartość zostanie obniżona, a koszty eksploatacji znacznie wzrosną.

Do stref elewacji, które warto szczegółowo sprawdzać należą:

• zewnętrzne warstwy elewacji i ich warstwy fakturowe (sprawdza się czy powstały jakiekolwiek ubytki, spękania, odspojenia, przebarwienia itp.);
• strefy elewacji takie jak attyki, filary i gzymsy (jw.);
• balustrady loggii, balkonów i tarasów (sprawdza się wygląd powierzchni, ocenia się m.in. stabilność zamocowania);
• urządzenia przytwierdzone do ścian zewnętrznych budynku (ocenia się stabilności zamocowania i rozpoznaje ogniska destrukcji w strefach kotwienia);
• strefy przyległe do elementów systemów odwodnienia budynku oraz obróbek blacharskich (sprawdza się ich stan techniczny);
• stolarka otworowa (okna i drzwi zewnętrzne) oraz strefy sąsiadujące ze stolarką otworową (wykonuje się przegląd stanu technicznego);
• ogólna estetyka elewacji.

Zabiegi konserwacyjne i remonty

Wiele przypadków zauważonych uszkodzeń można usunąć za sprawą doraźnych działań. Klasycznym przykładem są zacieki na elewacjach w obrębie rynien spowodowane ich niedrożnością — tu problem rozwiązuje usunięcie nagromadzonych w nich liści. Z kolei dla elewacji drewnianych ważną czynnością konserwacyjną jest ich okresowa impregnacja, a dla elementów metalowych podatnych na korozję — cykliczne czyszczenie i malowanie farbami antykorozyjnymi. Warto pamiętać, że są to tylko nieliczne przykłady, zakres niezbędnych czynności związanych z renowacją elewacji i wykonywaniem jej remontów uzależniony jest od jej rodzaju, a także od skali zniszczeń.

Jacek Sawicki

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 04/2012
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl