Dom energooszczędny - popularne problemy

Zakup odpowiedniego projektu to nie wszystko, jeśli chcemy mieszkać w prawdziwym domu energooszczędnym. Istnieje cały szereg zagadnień, na które musimy zwrócić uwagę, aby przez długie lata cieszyć się wymiernymi korzyściami takiego budynku.

LK&38 - realizacja ©L. Kalandyk

Kilkadziesiąt lat temu dla osób decydujących się na budowę domu największą trudnością było przede wszystkim znalezienie projektu, a następnie zdobycie materiałów budowlanych. Priorytetem było wybudowanie takiego budynku, który posłużyłby kilku pokoleniom. Wznoszono więc domy wielopiętrowe, kilkurodzinne z podpiwniczeniem oraz garażem. Można powiedzieć, że stawiano na ilość, a nie na jakość — inwestorzy nie myśleli wówczas o energooszczędności, ekonomii czy ekologii. Współczynnik przenikania ciepła był dla nich czymś abstrakcyjnym. Jednak z biegiem lat wiele się w tej dziedzinie zmieniło. Modyfikacji uległa przede wszystkim świadomość inwestorów, a także oferta firm budowlanych, które prześcigają się w tworzeniu nowych technologii, pozwalających na niskie zużycie energii potrzebnej do utrzymania budynku.

Obecnie wiele osób, poszukując domu wśród dostępnych projektów gotowych czy zwracając się do architekta po projekt indywidualny, ma już mocno sprecyzowane oczekiwania. Inwestorzy chcą mieszkać w budynku niskoenergetycznym i oczekują profesjonalnej pomocy oraz wskazówek, które taki dom pozwolą im wybudować.

Na co zwrócić uwagę?

Budynek niskoenergetyczny powinien przede wszystkim zużywać o 25–50 proc. mniej energii niż budynek tradycyjny. Szacuje się, że ma na cele ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody wykorzystywać nie więcej niż 50–80 kWh/(m²•rok). Aby taki współczynnik osiągnąć, istotne są odpowiednie rozwiązania budowlane, które należy przewidzieć już w fazie projektowej.

Ważny jest kształt budynku — jego forma powinna być maksymalnie zwarta, tak aby ciepło nie uciekało przez wystające elementy, takie jak balkony czy dodatkowe lukarny. Wszystkie występy, uskoki naruszają ciągłość izolacji, a co za tym idzie, stwarzają zagrożenie powstania mostków cieplnych. Duże przeszklenia powinny być umieszczone po stronie południowej budynku, okien po stronie północnej się nie umieszcza lub montuje się je jak najmniejsze.

Budowa ścian i dachu w domu niskoenergetycznym rys.©N.Korta

Nie bez znaczenia jest także rozmieszczenie pomieszczeń oraz usytuowanie budynku z uwzględnieniem rzeźby terenu. Podejmując takie decyzje, należy wziąć pod uwagę nasłonecznienie, kierunki wiatrów, rozmieszczenie zieleni wokół domu. Dobrym rozwiązaniem jest usytuowanie pokoju dziennego od strony południowej, gdyż jest to pomieszczenie, w którym przebywa się najwięcej. Dostęp słońca jest tu ważny szczególnie w zimie, gdy możemy bezpłatnie korzystać z energii słonecznej. Jednak trzeba także pamiętać o zabezpieczeniu powierzchni okien roletami, które w lecie zapobiegną przegrzewaniu się pomieszczenia. Od strony północnej umieszcza się spiżarkę, garaż, schowek, czyli tzw. pomieszczenia buforowe, gdzie niepożądanym jest dopływ słońca. Od strony południowej dobrze sprawdzają się też drzewa liściaste, ponieważ w lecie stanowią osłonę przed słońcem, w zimie pozbawione liści przepuszczają promienie słoneczne do wnętrza domu, a jednocześnie stanowią zaporę dla wiatru. Z kolei od strony północnej polecane są drzewa iglaste — w ten sposób przez cały rok mamy zapewnioną ochronę przed wiatrem i deszczem.

Atrakcyjną przestrzeń buforową od strony południowej może stanowić oranżeria lub przeszklona weranda. W zimie przestrzeń otwarta na południe pozwala na korzystanie z energii słońca, w lecie osłonięta roletami czy zadaszeniem chroni salon przed przegrzaniem

©LK&PROJECT

Dodatkowo zadaszenie od strony południowej może stanowić idealną powierzchnię pod kolektory słoneczne.

Przegrody zewnętrzne (podłoga na gruncie, ściany, stropy, dach lub stropodach) muszę być dobrze izolowane termicznie, tak aby ograniczyć ilość mostków termicznych i nieszczelności. Współczynnik U dla domu niskoenergetycznego powinien mieścić się w granicach 0,15–0,25 W/(m²•K). Okna są powodem dużych strat ciepła, dlatego podczas ich wyboru należy zwrócić uwagę na wartość współczynnika U, warto też zastosować okiennice czy rolety. Z kolei drzwi zewnętrzne o wysokiej szczelności i izolacyjności termicznej będą stanowić dodatkowe ochronę przed wpływami powietrza z zewnątrz. Połacie dachu stromego ociepla się po zabezpieczeniu więźby przed szkodliwym wpływem opadów atmosferycznych i wiatru. To, czy zastosujemy szczelinę wentylacyjną zależy od rodzaju użytej folii.

Kolejnym ważnym elementem domu niskoenergetycznego jest odpowiedni dobór wysokiej sprawności systemu grzewczego i systemu zaopatrzenia w ciepłą wodę użytkową. Kotły na paliwa stałe są najtańszymi w użytkowaniu urządzeniami, jednak ich eksploatacja jest uciążliwa, a w kotłach starszego typu niekoniecznie przyjazna środowisku. W obecnym czasie pojawiają się jednak konstrukcje, takie jak np. kotły z palnikiem retortowym na ekogroszek.

Producenci proponują ogromny wybór różnego rodzaju rozwiązań grzewczych, są to np. kominki z płaszczem wodnym, kotły na gaz ziemny: jednofunkcyjne z zasobnikiem, dwufunkcyjne przepływowe, kotły kondensacyjne. Warto pamiętać, że rozwiązania typu pompa ciepła, kolektory słoneczne, zastosowanie wysokosprawnościowych kotłów kondensacyjnych przyczynią się do zmniejszenia kosztów pozyskiwania ciepła.

Warianty montażu kolektorów słonecznych rys.©N.Korta

Wentylacja w niskoenergetycznym domu powinna umożliwić regulację intensywności wymiany powietrza zawsze gdy zachodzi taka potrzeba. Jednocześnie do jej zasilania nie powinno się zużywać zbyt dużej ilości energii. Najczęściej stosuje się tu wentylację mechaniczną z rekuperatorem, czyli z odzyskiem ciepła. Wentylacja ma za zadanie nie tylko doprowadzać świeże powietrze z zewnątrz do pokoi mieszkalnych, ale także umożliwić przepływ powietrza przez mieszkanie i jednoczesne asymilowanie zanieczyszczeń, a następnie sprawne usunięcie zanieczyszczonego powietrza z budynku. Do wyboru jest wiele rozwiązań, np. wentylacja mechaniczna wywiewna, wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna, wentylacja hybrydowa.

Podstawą dobrze zrealizowanego domu niskoenergetycznego jest także dobry projekt, w którym podane są wszelkie detale i szczegóły zastosowanych rozwiązań, w sposób ułatwiający budowę i prawidłowe wykonanie poszczególnych elementów. Projekt powinien zawierać opis rozwiązań materiałowych, które zapewnią niższe zużycie energii. Jednocześnie winien spełniać warunki podane w rozporządzeniu ministra infrastruktury w sprawie zakresu i formy projektu budowlanego.

Dobry projekt to nie wszystko

Instalacja pompy ciepła ©L. Kalandyk

Wykonanie domu zgodnie z założeniem projektu, jest gwarancją tego, że budynek rzeczywiście będzie energooszczędny. Na tym etapie także obowiązują przepisy narzucane przez resort infrastruktury w sprawie warunków technicznych budynków. Ważne jest, by nad całością prac czuwał autor projektu. To on wie dokładnie jak zrealizować zaprojektowany przez siebie budynek. Konieczna jest również niezwykła staranność wykonawców. Wybierając ekipę budowlaną, należy się kierować opinią osób, które z jej usług już korzystały. Czasem lepiej jest zapłacić nieco więcej niż potem naprawiać niedociągnięcia i wady budynku powstałe na skutek błędów budowlańców. Częstym problemem, np. w budownictwie tradycyjnym, jest złe wykonanie balkonu, który potem stanowi potężny mostek termiczny wyziębiający budynek. Dlatego projektując budynek niskoenergetyczny, należy zwrócić uwagę na ten element, aby maksymalnie ograniczyć ucieczkę ciepła.

Budujmy energooszczędnie

Od 1 stycznia 2013 r. rusza program dopłat Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej do domów energooszczędnych. Budżet programu wynosi 300 mln zł. Środki pozwolą na realizację ok. 12 tys. domów jednorodzinnych i mieszkań w budynkach wielorodzinnych. Wdrożenie programu przewidziane jest na lata 2013–2018. Dofinansowanie będzie miało formę częściowej spłaty kapitału kredytu bankowego zaciągniętego na zakup lub budowę domu bądź zakup mieszkania. Dlatego warto, poszukując projektu swojego wymarzonego domu, przyjrzeć się czy spełnia on wymagania domu niskoenergetycznego i wymagania NFOŚiGW, aby taką dopłatę uzyskać.

Pracownia projektowa LK&Projekt

artykuł pochodzi z kwartalnika
Kreator Projekty wydanie 04/2012
więcej o kwartalniku czytaj na
Kreator Projekty.pl