Zrównoważony rozwój polskich miast

GUS z okazji 5. rocznicy podpisania przez nasz kraj Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju opublikował raport „Polska na drodze zrównoważonego rozwoju Raport 2020”. Zawarte zostały w nim podsumowania dotyczące postępów Polski w realizacji globalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju znajdujących się w dokumencie, w tym również te dotyczące zrównoważonych miast i społeczeństwa.

Rozwój miast na świecie

Liczba ludności w miastach rośnie szybciej niż na terenach wiejskich. Jest to trend obserwowany na całym świecie. Od 2000 roku na obszarach miejskich wskaźnik ten wzrósł o 53 proc., przy czym w tym samym czasie na obszarach wiejskich zanotowano wzrost jedynie o 4 proc. Najbardziej zurbanizowane rejony świata to: Ameryka Północna, Ameryka Łacińska i Karaiby, a także Europa.

Miasta nie zawsze maja do zaoferowania doskonałe warunki mieszkaniowe. Krajobraz miejski bywa również wiązany ze slumsami i nieformalnymi osadami. Według szacunków może w nich mieszkać ponad 1 mld osób na świecie, czyli blisko 25 proc. mieszkańców miast. Problem ten zauważalny jest głównie w regionach rozwijających się.

Rozwój miast związany jest z kosztami dla środowiska naturalnego. Przyczynia się do powstających zanieczyszczeń powietrza. To, co charakteryzuje strefy miejskie to m.in. wysokie stężenie benzo(a)pirenu oraz pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5. Na całym świecie poziom pyłów zawieszonych PM2,5 średnio przekracza normę określoną przez WHO pięciokrotnie. Norma ta wynosi 10 μg/m sześc. Poziom zanieczyszczeń w poszczególnych miejscach świata zależy od stopnia rozwoju gospodarczego, uprzemysłowienia oraz urbanizacji.

Jakość powietrza w polskich miastach

Jednym z największych problemów, z którym mierzą się polskie miasta, są zanieczyszczenia powietrza. Zgodnie z klasyfikacją WHO 36 polskich miast znajduje się na liście 100 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE. Polska jest jednym z krajów UE, w którym występuje najwyższe stężenie pyłów zawieszonych.

Obecnie w naszym kraju średnie stężenie pyłów zawieszonych kształtuje się na poziomie 13,80 μg/m sześc. w przypadku PM2,5 oraz 21,60 μg/m sześc. w przypadku PM10. Niekorzystnie kształtuje się również średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu. Obecnie jest to 4,80 μg/m sześc., gdzie norma UE wynosi 1 μg/m sześc. Za ok. 87 proc. emisji tego szkodliwego czynnika odpowiada tzw. niska emisja pochodząca z indywidualnych gospodarstw – korzystanie z pieców domowych oraz kotłowni węglowych.

Za emisję zanieczyszczeń powietrza odpowiedzialny jest także transport, w tym głównie transport drogowy. Ponad 70 proc. całkowitej emisji gazów cieplarnianych wiązane jest z transportem drogowym, pozostała część pochodzi głównie z transportu morskiego i lotniczego. W całej skali UE, w tym w Polsce, obserwowany jest wzrost zainteresowania samochodami osobowymi jako głównym środkiem transportu przy spadku popularności autobusów. Nieco więcej pasażerów w porównaniu do ubiegłych lat wybiera natomiast pociąg.

Polska należy do jednych z najbardziej zmotoryzowanych krajów UE. Na 1 tys. mieszkańców przypada 617 samochodów (średnia w UE to 513). W naszym kraju dominują jednak na ogół samochody starsze niż 10 lat – 77 proc. pojazdów. Niewiele jest aut w wieku poniżej 2 lat – 6 proc. W UE jest to odpowiednio niespełna połowa wszystkich pojazdów oraz 12 proc.

Hałas w polskich miastach

Kolejnym problemem, z którym muszą zmagać się miasta, jest hałas. Według WHO to aktualnie jedno z największych zagrożeń środowiskowych. Ponad 17 proc. mieszkańców polskich miast uskarża się na hałas pochodzący z sąsiedztwa lub z ulicy. W przypadku osób mieszkających w małych miastach i na przedmieściach jest to 14 proc. W 2010 roku wartości te wynosiły odpowiednio 21 proc. i 16 proc.

Dla porównania w UE na hałas uskarża się 24 proc. mieszkańców dużych miast i 17 proc. osób mieszkających w małych miastach i na przedmieściach. Polska w tym obszarze zainteresowań wypada zatem korzystnie.

Mieszkańcy obszarów wiejskich zdecydowanie rzadziej skarżą się na ten czynnik. Jest on uciążliwy dla 8 proc. osób mieszkających na wsiach.

Kwestia odpadów komunalnych i recyklingu

Większość odpadów komunalnych produkują obszary zurbanizowane. W Polsce z roku na rok obserwowany jest stopniowy wzrost produkcji śmieci. Od 2010 roku zaobserwowano wzrost o 4 proc., przy czym w całej UE wartość ta w tym samym czasie spadła o 1 proc.

Mieszkaniec Polski średnio rocznie produkuje 329 kg odpadów komunalnych. Najwięcej z nich generują gospodarstwa domowe (84 proc. wszystkich odpadów). Pozostałą część dostarczają usługi komunalne, handel, mały biznes, biura oraz instytucje.

Obserwowany jest wzrost ilości odpadów komunalnych poddawanych recyklingowi. Od 2010 roku wskaźnik tez zwiększył się z 15 proc. do 26 proc. W UE wynosi on 30 proc. Na wzrost tego wskaźnika w Polsce wpłynęło m.in. wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. Odpady zbierane selektywnie stanowią ok. 31 proc. wszystkich odpadów komunalnych – w miastach ten odsetek stanowi 30 proc., natomiast na terenach wiejskich – 34 proc.