Zaskarżenia czynności opisu i oszacowania nieruchomości

22 stycznia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą wyłączenia możliwości zaskarżenia czynności opisu i oszacowania nieruchomości w terminie tygodniowym od doręczenia dłużnikowi protokołu z tej czynności.

22 stycznia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną dotyczącą wyłączenia możliwości zaskarżenia czynności opisu i oszacowania nieruchomości w terminie tygodniowym od doręczenia dłużnikowi protokołu z tej czynności. Trybunał orzekł, że art. 950 zdanie pierwsze ustawy Kodeks postępowania cywilnego, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego jest niezgodny z Konstytucją.

Skarżąca przed wyznaczonym przez komornika sądowego terminem czynności opisu i oszacowania należącej do niej nieruchomości doznała urazu. Przesłała do komornika informację o okolicznościach zdrowotnych wraz z kopią zwolnienia lekarskiego W dniu wyznaczonym na dokonanie czynności skarżąca przebywała na terenie nieruchomości. Komornik zweryfikował zaświadczenie lekarskie i stwierdził, że skarżąca nie musi brać udziału w czynnościach. Odjechał z posesji, nie dokonując wizytacji drugiej z nieruchomości podlegających opisowi. Nie poinformował również o zakończeniu czynności opisu i oszacowania. Następnie skarżąca otrzymała pismo oznaczone jako przekazanie odpisu protokołu i oszacowania nieruchomości oraz operat szacunkowy. W terminie 7 dni od doręczenia powyższego pisma przez komornika sądowego skarżąca złożyła skargę wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do zaskarżenia czynności. Wskazała, że z przyczyn niezależnych od niej dopiero po doręczeniu dokumentów mogła odnieść się do ich treści, podczas gdy termin na zaskarżenie tych czynności upłynął w czasie, gdy nie była jeszcze poinformowana ani o fakcie ukończenia czynności opisu i oszacowania ani o wyniku tych czynności. Sąd rejonowy odrzucił skargę oraz oddalił wniosek. Skarżąca złożyła zażalenie, którego sąd okręgowy nie uwzględnił. Skarżąca wskazała, że komornik zawiadamia uczestników o terminie opisu i oszacowania nieruchomości, lecz w praktyce jest to zawiadomienie jedynie o rozpoczęciu tej czynności, gdyż z oczywistych względów nie jest możliwe określenie w tym momencie czasu jej trwania. Zawiadomienie ma służyć temu, aby strona mogła wziąć udział w tej czynności, a także mogła ją zaskarżyć. Stronom nie jest znany dokładny termin ukończenia opisu i oszacowania, gdyż w świetle obowiązujących przepisów komornik nie ma obowiązku zawiadamiania o ukończeniu tych czynności. W następstwie tego, strona dowiaduje się o tym po upływie terminu do zaskarżenia, co pozbawia ją realnej możliwości poddania prawidłowości tej czynności kontroli sądu. Kwestionowany przepis wyłącza zdaniem skarżącej spod kontroli sądowej przypadki, w których strona z uwagi na brak wiedzy o momencie podpisania protokołu z czynności opisu i oszacowania przez komornika traci w następstwie upływu terminu uprawnienie do zaskarżenia tej czynności, co narusza jej konstytucyjne prawa i wolności.

Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że opis i oszacowanie nieruchomości w toku egzekucji z nieruchomości ma istotny wpływ na sytuację majątkową dłużnika i wierzyciela. Tymczasem ani z art. 763, ani z art. 945 § 1 k.p.c. nie można było wywieść nakazu zawiadomienia strony o zakończeniu opisu i oszacowania. Strona była zawiadamiana tylko o rozpoczęciu tej czynności. To sprawiało, że strona postępowania albo nie wiedziała o zakończeniu opisu i oszacowania, albo dowiadywała się o nim po upływie terminu określonego w art. 950 k.p.c. Nie mogła więc w ustawowym terminie zaskarżyć czynności komornika. Po prawomocnym zakończeniu opisu i oszacowania strony nie mogą kwestionować przyjętej przez komornika wyceny nieruchomości. Trybunał Konstytucyjny dostrzegł, że w wypadku art. 950 k.p.c. ustawodawca zamierzał zapewnić środek prawny, który służy sądowej kontroli opisu i oszacowania nieruchomości (skarga na czynność komornika). Jednak wadliwość tej regulacji uniemożliwia stronie skarżenie opisu i oszacowania. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, mimo że ustawodawca w sposób szczególny traktuje sporządzenie protokołu opisu i oszacowania, będącego aktem ukończenia tej czynności, to nie nałożył na komornika obowiązku powiadomienia o tym uczestnika postępowania egzekucyjnego, choć przyznał prawo do jej zaskarżenia. Kodeks postępowania cywilnego nie gwarantował podmiotom uprawnionym do wniesienia skargi na opis i oszacowanie uzyskania informacji o zakończeniu tej czynności, a tym samym informacji od kiedy biegnie termin do jej zaskarżenia. Kwestionowana regulacja ogranicza w nadmiernym stopniu prawo do zaskarżenia do sądu opisu i oszacowania nieruchomości. Nie znajduje to uzasadnienia w konstytucyjnych wartościach. Nadmierne ograniczenie uprawnienia do złożenia przez uczestnika postępowania skargi do sądu na czynności komornika dotyczącą opisu i oszacowania, narusza prawo dostępu jednostki do sądu oraz zakaz zamykania przez ustawę drogi sądowej w zakresie dochodzenia przez jednostkę jej konstytucyjnych praw.