Wykańczanie powierzchni ścian wewnętrznych i sufitów

Tradycyjne tynki wewnętrzne (zwykłe, grubowarstwowe) są wykonywane z nakładanych na ściany oraz sufity warstw zaprawy wapiennej, cementowej lub cementowo-wapiennej. Najmniej trwałe (najtańsze) są tynki z zaprawy cementowo-wapiennej, najdroższe zaś tynki cementowe i dlatego stosuje się je jedynie w pomieszczeniach narażonych na działanie wilgoci. Do robót tynkarskich można przystąpić dopiero po zakończeniu wszystkich robót stanu surowego, robót instalacyjnych podtynkowych, osadzeniu wszystkich ościeżnic okiennych i drzwiowych oraz zamurowaniu wszelkich przebić i bruzd. Trwałość tynków, ich dobre wykonanie są w dużej mierze uzależnione od należytego przygotowania podłoża. Dobrą przyczepność tynku do podłoża uzyskuje się dzięki:

Poza zapewnieniem odpowiedniej przyczepności, należy dbać o to, aby podłoże nie było zbyt suche, zbyt nagrzane, zmarznięte, zabrudzone lub zatłuszczone. Tynki zaleca się wykonywać w temperaturze powyżej 5°C (wykluczając możliwość spadku temperatury poniżej 0°C w czasie doby). Tynki można kłaść dopiero po zakończeniu osiadania i skurczu ścian, po upływie 4-6 miesięcy od ich wzniesienia, co przy dzisiejszym szybkim tempie robót i krótkich cyklach inwestycyjnych nie jest łatwe do spełnienia. Marka zaprawy użyta do wykonania tynku powinna być dostosowana do rodzaju, wytrzymałości i charakteru użytkowego podłoża oraz odpowiadać wymaganiom właściwej normy przedmiotowej (można stosować również gotowe tynki tradycyjne, np. Zaprawę Tynkarską Atlas). W wypadku tynków zwykłych wielowarstwowych (dwu-, trójwarstwowych) obowiązuje zasada, że marka zaprawy użytej na kolejną warstwę powinna być niższa od marki zaprawy użytej na warstwę poprzednią. Zasada ta nie dotyczy tylko gładzi tynków cementowych wypalanych (wodoszczelnych).

Tynki wewnętrzne wykonujemy zgodnie z dokumentacją techniczną, zwłaszcza jeśli proponuje się zastosowanie nowych materiałów (istotny jest rodzaj i odmiana tynku, rodzaj i marka zaprawy każdej z warstw tynku oraz kolor warstwy licowej). Po zakończeniu tynkowania należy dokonać odbioru, polegającego na sprawdzeniu prawidłowości wykonania powierzchni i krawędzi.

Nowoczesne tynki wykonuje się z produkowanych fabrycznie mas tynkarskich, które mogą mieć postać:

Tynki z nich wykonane noszą nazwę wypraw cienkopowłokowych, gdyż ich grubość waha się najczęściej 3-6 mm (np. rodzina tynków szlachetnych Atlas Cermit). Stosuje się je głównie do wykańczania ścian i sufitów w budynkach wznoszonych z elementów wielkowymiarowych lub z betonu monolitycznego wykonanego w deskowaniach ślizgowych. Niektóre tynki nowoczesne można nakładać na istniejące powłoki malarskie oraz tynki – dotyczy to cienkowarstwowych tynków dekoracyjnych oraz ściennych powłok natryskowych zbrojonych włóknami celulozowymi, bawełnianymi, jedwabnymi i siatką z włókna szklanego. Producenci nowoczesnych tynków powinni szczegółowo określić wymagania technologiczne warunków odbioru technicznego tych tynków, a wykonawcy powinni się do nich ściśle stosować. Niektórzy producenci materiałów do wznoszenia ścian, np. betonów komórkowych, proponują własne masy tynkarskie do tynkowania ścian.

Coraz częściej tynki wewnętrzne wykonywane są z mieszanek gipsowych, które umożliwiają uzyskiwanie bardzo gładkich powierzchni ścian i sufitów, przy kosztach porównywalnych do tynków tradycyjnych (np. Gips Tynkarski GTM z Doliny Nidy). Zaznaczmy jednak, że od tynkowanych powierzchni wymaga się dużej równości, bo tynki gipsowe z powodu niedużej grubości nie pokryją większych nierówności ściany. Natomiast mieszanki gipsowe znakomicie się sprawdzają jako wierzchnie warstwy (gładzie, np. gładź szpachlowa Gipsar) powierzchni wcześniej pokrytych tynkiem podkładowym, jako pokrycie ścian betonowych wykonanych w technologii monolitycznej lub prefabrykowanej oraz podczas tynkowania ścian precyzyjnie wymurowanych z bloczków gazobetonowych. Stosowanie tynków i gładzi gipsowych ma liczne zalety, m.in. poprawia mikroklimat wnętrza, gdyż gips jest materiałem budowlanym, który „oddycha” (tzn. wchłania nadmiar wilgoci z pomieszczenia i oddaje go, gdy wilgotność powietrza w pomieszczeniu się zmniejsza). Tynki gipsowe ułatwiają i przyspieszają również wykonanie prac tynkarskich.

Zamiast stosowania tynków tradycyjnych wykonywanych „na mokro” coraz częściej ściany wykańcza się okładzinami, np. tzw. suchym tynkiem. Najszybszym sposobem uzyskania równej i gładkiej powierzchni ścian jest przyklejenie do muru płyt gipsowo-kartonowych na gładzi z gipsu szpachlowego lub na specjalny klej gipsowy. Rozwiązanie to można stosować wówczas, gdy płaszczyzna wykańczająca powierzchnię może do niej bezpośrednio przylegać. Jeżeli jednak niezbędne jest odsunięcie płaszczyzny wykańczającej od powierzchni muru, aby np. wyrównać krzywizny muru, zakryć biegnące po nim instalacje lub dodatkowo wygłuszyć lub ocieplić ściany, wówczas płyty gipsowo-kartonowe mocuje się specjalnymi wkrętami do uprzednio przytwierdzonego do ściany rusztu z listew drewnianych lub ocynkowanych kształtowników z blachy stalowej. W pomieszczeniach, w których okresowo podwyższona jest wilgotność powietrza (łazienki, kuchnie, pralnie), trzeba się liczyć z naprzemiennym wchłanianiem i oddawaniem wilgoci przez ściany i sufity, przez co należy stosować wodoodporne płyty gipsowo-kartonowe, zaimpregnowane preparatami silikonowymi (karton w kolorze zielonym).

Po zamocowaniu płyt gipsowo-kartonowych przystępuje się do szpachlowania połączeń płyt oraz miejsc, w których zagłębione są łby wkrętów lub gwoździ. Jednocześnie szpachluje się wszelkie uszkodzenia płyt i drobne „skaleczenia” kartonu wynikłe z nieuważnego transportu względnie montażu. Do wykańczania powierzchni płyt używa się gipsu szpachlowego albo gotowej szpachlówki. Technologia szpachlowania połączeń płyt jest uzależniona od rodzaju ich krawędzi. Najczęściej stosowane w Polsce płyty o lekko spłaszczonych krawędziach wzdłużnych, tworzą w miejscu styku niewielką nieckę, w którą należy wkleić taśmę samoprzylepną lub perforowaną taśmę z włókna szklanego, a następnie zaszpachlować całą nieckę gipsem. Wklejone taśmy stanowią zbrojenie złącza i zabezpieczają je przed pękaniem. Styki płyt o krawędziach zaokrąglonych wykańcza się łatwiej i szybciej, gdyż można nie używać taśmy spoinowej z uwagi na szpachlowanie miejsc połączeń specjalną masą gipsową, na tyle mocną, że spoinie nie grożą żadne pęknięcia.

Odpowiedniego wykończenia wymagają również naroża zewnętrzne i wewnętrzne. Wszystkie miejsca szpachlowane po stwardnieniu gipsu wymagają oszlifowania, chyba że wykonawca ma taką wprawę w szpachlowaniu, że od razu uzyskuje bardzo gładką powierzchnię spoiny.

Otynkowane ściany, niezależnie od rodzaju tynku, wymagają jeszcze końcowego wykończenia, poprzez malowanie lub tapetowanie. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem wykończenia ścian wewnętrznych i sufitów jest malowanie. Do niedawna do dekoracyjnego malowania wnętrz używano farb wapiennych, klejowych, kazeinowych lub kredowych. Wykonane z nich powłoki, choć stosunkowo tanie, były niskiej jakości – szybko ulegały zabrudzeniu, wykazywały tendencję do łuszczenia się, pękania i odpadania od powierzchni. W ostatnich latach rynek farb przeżywa prawdziwy rozkwit, dzięki czemu mamy do dyspozycji wyroby, które są wydajne, trwałe, łatwo się rozprowadzają po powierzchni, dobrze kryją, a w wypadkach zabrudzenia umożliwiają umycie wodą z dodatkiem niewielkiej ilości detergentu.

Do malowań wewnętrznych można stosować farby rozpuszczalnikowe lub wodne. Te ostatnie są wygodniejsze w użyciu i mniej szkodliwe dla zdrowia, i to właśnie one cieszą się zdecydowanie większą popularnością. Powszechnie stosowane są farby emulsyjne i dyspersyjne (akrylowe i winylowe – np. Atlas Arkol), które dobrze kryją i dają ładny efekt dekoracyjny. Farby akrylowe są nieco droższe od emulsyjnych winylowych, gdyż są od nich trwalsze. Farby emulsyjne stosuje się do różnych podłoży, od mineralnych (tynki wapienne, cementowe, betonowe, mury ceglane, płyty gipsowo-kartonowe) przez drewniane i drewnopochodne, aż po stare powłoki z tapet, farb emulsyjnych i dyspersyjnych. Do farb dyspersyjnych należą farby lateksowe i krzemianowe (silikatowe – np. Atlas Arkol S), które mimo niewątpliwych zalet są mało popularne (wysoka cena).

Farby rozpuszczalnikowe mają lepsze właściwości, ale stosuje się je rzadziej od wodnych, gdyż są dużo droższe, a przede wszystkim mniej wygodne w umyciu ze względu na rozpuszczalnik organiczny. Mimo że lamperie są już rzadko spotykane w mieszkaniach, to dość często można je zobaczyć w szkołach, przedszkolach, szpitalach, budynkach administracji państwowej i na klatkach schodowych. Do ich malowania stosuje się rozpuszczalnikowe emalie ogólnego stosowania (olejne, ftalowe) albo wodorozcieńczalne akrylowe. Otrzymuje się w ten sposób powłoki gładkie, ale nieprzepuszczające gazów.

Większość materiałów malarskich produkuje się w postaci gotowej do stosowania, należy jedynie wymieszać zawartość opakowania. Ważnym procesem, od którego zależy trwałość powłoki i estetyka pomalowanej powierzchni, jest przygotowanie podłoża, dlatego zawsze należy je oczyścić, zaszpachlować uszkodzenia, a całą powierzchnię zeszlifować i gruntować. Farby można nakładać szczotką malarską, wałkiem, gąbką, pędzlem bądź automatycznie (natrysk pneumatyczny i hydrodynamiczny). Pamiętajmy, że jakość wykończenia ścian i sufitu, wraz z wykonaną posadzką, są pierwszego elementem oceny estetyki wnętrza.

Aby estetycznie, a przede wszystkim trwale, wykończyć ściany w pomieszczeniach narażonych na działanie wilgoci, warto ich powierzchnie pokryć płytkami ceramicznymi. Dawniej mocowane one były do podłoża za pomocą zaprawy cementowej, dzisiaj stosowane są gotowe odpowiednie rodzaje klejów, np. z rodziny zapraw klejących Atlas. Podobnie przeprowadza się spoinowanie płytek, używając gotowych mas do spoinowania, a nie jak kiedyś – odpowiednio zabarwionej zaprawy z białego cementu. Podstawowymi zaletami okładzin ściennych z płytek ceramicznych są: wodoodporność, estetyka, wysoka trwałość oraz łatwość w utrzymaniu czystości, wadą – dużo wyższy koszt od malowania czy tapetowania, co spowodowane jest koniecznością zastosowania drogich materiałów i wysoko wykwalifikowanych rzemieślników.

Czasem w przedpokojach mieszkań oraz na korytarzach budynków użyteczności publicznej ściany wykończone są boazerią. W mieszkaniach boazeria jest wykonywana z wyprofilowanych listew drewnianych, łączonych na wpust i pióro (własne lub obce), mocowanych za pomocą gwoździ lub wkrętów do rusztu drewnianego przymocowanego do powierzchni ściany. Po zamontowaniu boazeria wymaga polakierowania – w ten sposób powierzchni nadaje się ładny wygląd, a drewno zabezpiecza przed starzeniem i brudem. Boazeria może być montowana na dowolnym, ale suchym podłożu. W celu odpowiedniej wentylacji należy również zapewnić przestrzeń powietrzną między podłożem a boazerią i nawiercić otwory wentylacyjne.

Wiele zalet – różnorodność barw i faktur, łatwość mocowania, odporność mechaniczną i szczelność powierzchni – wykazują okładziny z tworzyw sztucznych, produkowane głównie z PVC. Panele i listwy z tego materiału, wykorzystywane jako wewnętrzne okładziny ścian i sufitów, są obecnie modne. Mocuje się je do drewnianego rusztu za pomocą zszywek metalowych lub gwoździ (w pomieszczeniach wilgotnych zszywki oksydowane, a listwy rusztu zabezpieczone przed korozją biologiczną). Montaż zawsze rozpoczyna się od listew uzupełniających – startowej i narożnikowej. Okładziny z PVC stosuje się w budynkach użyteczności publicznej, a w budynkach mieszkalnych tylko w takich pomieszczeniach, jak korytarze, przedpokoje, sanitariaty, przedsionki i szatnie. Nie wolno ich stosować w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi (sypialnie, klasy szkolne, pokoje w przedszkolach i żłobkach, sale szpitalne i sanatoryjne) ani w sklepach z żywnością i obiektach gastronomicznych.

Powierzchnię ścian i sufitów można wykończyć również tapetami. Kiedyś były one chętniej stosowane – dziś wyparły je pokryte gładzią pomalowane ściany. Niemniej można je napotkać w hotelach, domach wczasowych i biurach. Większość tapet ma budowę warstwową. Spodnia, nośna warstwa jest najczęściej papierowa. Na niej znajdują się kolejne powłoki nadające odpowiedni kolor i fakturę, i dające odporność związaną z eksploatacją pomieszczeń.

Najtańszym rodzajem tapet są tapety papierowe. Mają małą odporność na wilgoć, nie można ich zmywać, a po zabrudzeniu należy je zerwać i przykleić nowe. Często stosowane są tapety papierowe z wytłaczanymi wzorami, imitujące fakturę tynkowanych ścian, przeznaczone do malowania po przyklejeniu na ścianie. Można je malować wielokrotnie, dzięki czemu ich trwałość wynosi wiele lat. Dużo trwalsze i dużo droższe są tapety winylowe. Można je myć, więc okres użytkowania jest dłuższy od papierowych. Atrakcyjna oferta wzorów, faktur i kolorów sprawia, że są często stosowane. Do pokrywania ścian z płyt gipsowo-kartonowych stosowane są zazwyczaj tapety na tkaninie z włókna szklanego. Nadają one ścianie nie tylko odpowiednią fakturę, ale również – dzięki dużej wytrzymałości mechanicznej – wzmacniają powierzchnię, zabezpieczając przed pęknięciami na skutek np. zmian wilgotności, temperatury lub niewielkich ruchów budynku (osiadania). Tapety te są dość drogie i do tego po przyklejeniu wymagają dodatkowego malowania, co sprawia, że są stosowane głównie w wysokiej klasy biurowcach i apartamentach.

Przed tapetowaniem jak zawsze przygotowujemy podłoże, aby było mocne, suche, równe i oczyszczone z kurzu i tłustych plam, oraz gruntujemy je rozcieńczonym w wodzie klejem do tapet, aby zapewnić lepszą przyczepność tapet do podłoża. Po pocięciu tapet na odcinki (bryty), równe wysokości tapetowanej powierzchni i z odpowiednim dopasowaniem wzorów, i posmarowaniu „lewych” stron klejem (np. klejem Atlas Alpan), pozostawiamy je na 5-20 min. aż nasiąkną klejem. Przyklejanie rozpoczyna się zawsze od okna, aby światło padało na krawędź nałożonego brzegu tapety (połączenie jest wówczas mniej widoczne). W celu likwidacji pęcherzy, dokładnego rozprowadzenia kleju i równomiernego przylegania tapety do ściany, tapetę trzeba najpierw wygładzić szczotką, a następnie wałkować wąskim gumowym wałkiem (zawsze od dołu na zewnątrz). Nadmiar tapety odcinamy przy listwie podłogowej, najlepiej wzdłuż stalowego liniału.

Tapetując pokój dzienny, dziecięcy, sypialnię lub przedpokój, pamiętajmy o doborze właściwej kolorystyki i wzornictwa do pomieszczeń. Do pokojów małych lub słabo oświetlonych należy stosować kolory jasne, gdyż wnętrze wydaje się wówczas bardziej przestronne. Kolory ciemne sprawiają, że wnętrze jest bardziej intymne, przytulne i wyciszone, a pochłaniając więcej światła, wywołują wrażenie przybliżania się ścian. Kolory żywe najbardziej nadają się do pomieszczeń o charakterze nieformalnym i do pokojów dziecięcych. Z kolei, tapety o pastelowej kolorystyce działają odprężająco i uspokajająco.