Wygaśnięcie spółdzielczego prawa do lokalu a podatek dochodowy

Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską wypowiedziało się co do opodatkowania podatku dochodowego przychodów otrzymanych przez podatników w następstwie wygaśnięcia spółdzielczego prawa do lokalu.

Opodatkowanie dochodów osób fizycznych reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Użycie sformułowania „w szczególności” świadczy o przykładowym charakterze katalogu przychodów z innych źródeł. Stąd też przychodami z innych źródeł są także inne przychody, niewymienione wprost w przepisie. Dlatego też przysporzenia majątkowe, niezaliczane do pozostałych źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1–8a ustawy stanowią przychody objęte dyspozycją tego przepisu.

W konsekwencji, przychód z tytułu wypłaconej przez spółdzielnię mieszkaniową wartości rynkowej lokalu na rzecz osoby uprawnionej, w związku z wygaśnięciem prawa do tego lokalu, należy uznać za przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy. Podkreślenia jednak wymaga, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni. Zatem kwota wypłacona przez spółdzielnię mieszkaniową na rzecz osoby uprawnionej, w związku z wygaśnięciem prawa do lokalu, wolna jest od podatku dochodowego, ale tylko do wysokości wniesionego do spółdzielni wkładu mieszkaniowego. Natomiast pozostała część tej kwoty stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy. Przychód z tego tytułu podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy. W takim przypadku podmiot wypłacający to świadczenie jest obowiązany do sporządzenia informacji PIT-8C.

Odnosząc się do wymiaru społecznego, obowiązujące przepisy ustawy Ordynacja podatkowa zawierają regulacje umożliwiające organom podatkowym przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań i zaległości podatkowych podatnikowi, który znajduje się w trudnej sytuacji życiowej lub finansowej. A mianowicie podatnik ma prawo zwrócić się z wnioskiem do właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego, który, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może m. in. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Prezentując powyższe stanowisko, Ministerstwo zauważa, iż ustawodawca posiada swobodę kształtowania systemu podatkowego, w tym szeroką swobodę w zakresie wprowadzania i znoszenia zwolnień i ulg podatkowych. Zgodnie z art. 217 Konstytucji RP nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Podkreślenia wymaga, iż stanowione przez Parlament normy prawne wprowadzające ulgi podatkowe mają charakter odstępstwa od zasady powszechności opodatkowania według jednakowych, tych samych kryteriów. Konsekwencją tego jest wyjątkowy charakter ulg, odliczeń, zwolnień itp., pojmowany ściśle i nierozszerzająco. Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z dnia 12 stycznia 1995 r. Trybunał podkreślił, iż „zadanie parlamentu polega (...) na kształtowaniu polityki podatkowej w taki sposób, aby ustanowiony system podatkowy zapewniał państwu systematyczne dochody umożliwiające realizację założonych wydatków, a jednocześnie wpływał na gospodarcze, socjalne i społeczne zachowania podatników” (sygn. K 12/94). Natomiast w wyroku z dnia 25 listopada 1997 r. Trybunał stwierdził: „(...) Swoboda przysługująca ustawodawcy rysuje się jeszcze wyraźniej w odniesieniu do kształtowania ulg i zwolnień podatkowych (...). O zakresie i przedmiocie opodatkowania oraz o zakresie i przedmiocie zwolnień i ulg podatkowych w zasadzie nie decydują przesłanki o charakterze prawnym, lecz przesłanki ekonomiczne i społeczne” (sygn. K 26/97).