Wychodząc z ciemności

Studentki architektury Anna Zapart i Paulina Tota w zeszłym roku uczestniczyły w wymianie studenckiej programu Erasmus w Gandawie w Belgii. W ramach zajęć o projektowaniu uniwersalnym brały udział w warsztatach „Designing in the Dark” (skupiających się na osobach niewidomych). Już w trakcie zajęć postanowiły, że ideę tę trzeba przeszczepić na grunt krakowski. 15–22 maja zorganizowały warsztaty, których przewrotne hasło brzmi: „Aby Universal Design nie kojarzył się wyłącznie z wymiarami toalet dla niepełnosprawnych”.

 

Projektowanie uniwersalne opiera się na organizacji przestrzeni tak, aby była dostępna dla wszystkich: dla osób na wózkach, słabowidzących, co czyni ją jednocześnie wygodniejszą dla osób pełnosprawnych. Jeśli mam do wyboru toaletę dla niepełnosprawnych i normalną, to idę do tej pierwszej; mam lęki klaustrofobiczne i większa przestrzeń jest dla mnie lepsza – tłumaczy Anna Zapart.

 

Chciałyśmy przez warsztaty zmienić sposób postrzegania przestrzeni, żeby na etapie projektowania, np. wspomnianej toalety, mieć na uwadze potrzeby różnych osób – mówią organizatorki. Mają nadzieją, że architekci będą pamiętali o tym już na początkowym etapie prac, a nie, gdy jest gotowy projekt, i wtedy, jeśli wynika taka potrzeba, przystosowuje się go na siłę.

 

 

Warsztaty „Designing in the Dark” odbyły się po raz pierwszy w Belgii, ok. 15 lat temu. Organizatorom zależało na zwróceniu uwagi projektantów na problemy, z którymi muszą radzić sobie niewidomi. Organizatorki warsztatów w Krakowie postanowiły rozszerzyć formułę o zasady projektowania uniwersalnego. „Universal Design” nie jest pojęciem nowym w Polsce, ale ujęcie w kontekście osób niewidomych jest nowatorskie – uważa prof. Hanna Grabowska-Pałecka z Politechniki Krakowskiej.

 

Warsztaty Mini OSSA (Ogólnopolskie Stowarzyszenie Studentów Architektury) „Designing in the Dark” udało się przygotować w ciągu 3 miesięcy. Brało w nich udział 68 studentów z różnych uczelni, głównie z wydziałów architektury, do tej grupy dołączyło też 12 studentów z wymiany studenckiej z Ukrainy.

 

Warsztaty zainaugurowała prof. Ewa Kuryłowicz, autorka książki „Projektowanie uniwersalne. Udostępnienie otoczenia osobom niepełnosprawnym”, wśród prelegentów znalazła się również prof. Hanna Grabowska-Pałecka, pomysłodawczyni projektu „Droga Królewska dla Niepełnosprawnego Turysty”.

 

Dla uczestników szczególnie ważne było spotkanie z osobami niepełnosprawnymi. Podczas próby wcielenia się w role osób z różnymi dysfunkcjami mieli okazję poznać trudności, z którymi osoby niepełnosprawne stykają się na co dzień. W tym celu ponad 80 studentów na pożyczonych wózkach inwalidzkich, z przepaskami na oczach i laskami w rękach wyruszyło Drogą Królewską poznawać bariery architektoniczne Krakowa.

 

 

Uczestnicy zostali podzieleni na 6 grup. Stworzone projekty oraz przeprowadzone happeningi były odpowiedzią na potrzeby osób niepełnosprawnych, a ich głównym celem był rozwój świadomości ludzi oraz samych uczestników warsztatów.

 

Przy realizacji projektu archiwum szpar grupa skupiła się na działaniu w przestrzeni miejskiej. Mierzona była głębokość i wymiary wszystkich szpar na ul. Kanoniczej. Później został stworzony model, który w przyszłości może posłużyć jako pomoc do gry miejskiej.

 

 

Na uwagę zasługuje także nieszczególna teoria względności, projekt uwrażliwiający na to, że przestrzeń możemy pojmować na wiele sposobów, np. mierząc długość pocałunku, obrotu koła wózka inwalidzkiego. Pomysł na tę teorię, wziął się stąd, że uczestnicy zaczęli się zastanawiać, w jaki sposób „widzą” osoby niewidome od urodzenia? Skoro my widzimy w trójwymiarze, to jak oni postrzegają przestrzeń? Podczas spotkania z osobami niewidomymi jeden z uczestników zapytał, w jaki sposób niewidomi odmierzają odległość, czy liczą kroki? W odpowiedzi usłyszał, że starają się „poczuć czas”. W tym celu, grupa projektowa postanowiła zmierzyć plac Marii Magdaleny w abstrakcyjnych jednostkach, np. długością uderzenia pioruna, pocałunku, by wykazać, że może znaleźć wspólną płaszczyznę z niewidomymi (np. wyobraźnię). „Nie 2 D, nie 3D, tylko free D” – to przewodnie hasło tego projektu.

 

Efektem pracy kolejnej z grup projektowych było opracowanie książeczki OSI, czyli „Ogólnego Spisu Idei” (odwrócony skrót ISO) nt. organizacji imprez masowych integrujących osoby niepełnosprawne ze sprawnymi. W ramach projektu powstało 36 pomysłów, przy założeniu, że integracja nie może być wymuszona, a odbywać się może np. przez wspólne zakupy, taniec towarzyski. Kilkustronnicową książeczkę grupa wysłała do władz miast wojewódzkich i czeka na odpowiedź i zainteresowanie. Ze spisem tym można się zapoznać na stronie www.katalog.osi.prv.pl.

 

 

 

W IV edycji konkursu „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich” w kategorii turystka aktywna zwyciężył projekt unijny „Droga Królewska dla Niepełnosprawnego Turysty”. Zainicjowała go prof. Hanna Grabowska-Pałecka, która gościła na warsztatach i której dyplomantki są organizatorkami krakowskiego „Designing in the Dark”. Projekt Drogi Królewskiej składa się z 12 makiet, które pozwalają zapoznać się osobom niewidomym i słabowidzącym z dziedzictwem miasta i jego najważniejszymi zabytkami. Do wszystkich makiet dołączono opisy w języku Braille’a. Postumenty zaprojektowano w takich miejscach, by miały do nich łatwy dostęp również osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich. Trakt wiedzie od Bramy Floriańskiej, przez plac Matejki, Rynek Główny, aż do wzgórza Wawelskiego.

 

W ramach projektów realizowanych w trakcie warsztatów „Designing in the Dark”, studentki architektury Anna Zapart i Paulina Tota były opiekunkami grupy, która sklejała tzw. tactile model (czyli model do dotykania) Traktu Królewskiego. Projekt w trakcie powstawania był konsultowany z osobami niewidomymi, a legenda została opisana w języku Braille’a. Dodatkowo przez grupę został stworzony przewodnik po Drodze Królewskiej w formie torby na kołowniku, zawierającej zestaw diagramów dotykowych.

 

W trakcie trwania warsztatów powstało ok. 20 projektów, z którymi będzie można się zapoznać w czasie wystawy w dniach 13–27 czerwca w siedzibie SARP przy pl. Szczepańskim 6. Będą tam wystawione makiety, w tle których wyświetlane będą filmy z realizacji projektów. Niedługo filmy te znajdą się również na stronie www.designinginthedark.pl.

Czy ten artykuł był dla Ciebie interesujący?