Wszystko o kominkach

Decyzję o postawieniu kominka najlepiej podjąć już na etapie projektowania domu. Architekt znajdzie wtedy odpowiednie dla niego miejsce, dostosuje komin i wzmocni strop. Aby dało się postawić kominek, potrzebny jest odpowiedni komin do odprowadzania spalin (min. 20 x 20 x 400 cm) i wytrzymały strop – konstrukcja paleniska waży bowiem kilkaset kilogramów. Dotyczy to zwłaszcza kominków umieszczonych z dala od ścian nośnych, na stropach drewnianych.


Jak działa kominek?

Sercem kominka jest komora spalania – może być otwarta lub zamknięta.

• Otwarte komory stosuje się w kominkach tradycyjnych. Buduje się je wtedy, gdy zależy nam przede wszystkim na bezpośrednim kontakcie z żywym ogniem, a nie na wydajnym ogrzewaniu całego domu. Otwarte palenisko powoduje bowiem, że wraz z uchodzącym do komina dymem z pomieszczenia zasysane jest ogrzane powietrze. Zmniejsza to efektywność ogrzewania. Sprawność cieplna kominków z otwartą komorą spalania nie przekracza 20 proc. Niewielka jest w nich też możliwość regulacji mocy cieplnej. Możemy jedynie zmniejszyć lub zwiększyć ilość płonącego drewna i dostosować do niej stopień otwarcia przepustnicy (szybra) na wylocie spalin do komina.
• Zamknięta komora z żaroodporną szybą (wkład kominkowy) pozwala na większą kontrolę spalania paliwa. Powietrze nagrzewa się, przepływając wokół zewnętrznej, użebrowanej strony komory spalania (między zewnętrzną stroną wkładu a wewnętrzną stroną komory spalania). Kominek staje się przez to podobny do ogromnego grzejnika konwekcyjnego, który zasysa zimne powietrze przy podłodze i po nagrzaniu oddaje je do pomieszczenia przez wyloty umieszczone pod sufitem. Pozwala to nie tylko na ogrzanie pokoju, w którym znajduje się palenisko, lecz także na rozprowadzenie ciepła po całym domu. Sprawność cieplna takich kominków sięga 50 proc. Efektywność wykorzystania paliwa w porównaniu z kominkami z otwartą komorą jest więc dużo lepsza. Skuteczniejsza jest też regulacja mocy cieplnej; możemy zmieniać dopływ powietrza, a co za tym idzie – szybkość spalania znajdującego się w kominku drewna.

Kupujemy wkład

W sklepach specjalistycznych i supermarketach budowlanych znajdziemy kilkadziesiąt typów wkładów kominkowych. Przed kupnem wkładu musimy wiedzieć, gdzie chcemy ustawić kominek (przy ścianie czy w narożniku) oraz jaka powinna być jego moc cieplna. Podawaną przez producentów moc nominalną trzeba traktować jako orientacyjną – przy normalnym użytkowaniu nie będzie jej można utrzymać przez dłuższy czas. W praktyce dla budynków dobrze ocieplonych i nie większych niż 150 m kw. przyjmuje się ok. 80 W na każdy m kw. ogrzewanej powierzchni. Pamiętajmy jednak: racjonalne wykorzystanie mocy powyżej 5 kW wymaga zamontowania systemu rozprowadzania ciepłego powietrza. W przeciwnym razie w poszczególnych częściach domu będzie duża różnica temperatur.

Drzwiczki
Wkłady kominkowe mogą mieć drzwiczki pojedyncze, otwierane na lewą lub prawą stronę, podwójne z szybami segmentowymi albo podnoszone. Duże panoramiczne szyby nie przeszkadzają w obserwacji płonącego drewna, a żaroodporne szkło, z którego są zrobione, samo oczyszcza się z sadzy.

Sposób regulacji dopływu powietrza do paleniska
Najlepiej, jeśli powietrze nie będzie czerpane bezpośrednio z pomieszczenia, lecz doprowadzane oddzielnym kanałem z zewnątrz. Dzięki temu przy zamkniętych drzwiczkach spaliny nie będą mogły cofnąć się do środka (np. po podmuchu wiatru), wzrośnie też efektywność ogrzewania.


Rozprowadzanie ciepła

Do rozprowadzania po całym domu powietrza ogrzanego w kominku służą rury o średnicy 100–130 mm połączone z komorą rozdzielczą (dokładny wybór ich średnicy i miejsca zainstalowania wylotów należy powierzyć specjalistycznej firmie). Ze względu na naturalny ruch ciepłego powietrza przewody prowadzone są w stropie, a ich wyloty umieszczone przy suficie, zwykle blisko okien i ścian zewnętrznych. Czasem, gdy instalacja jest rozbudowana, konieczne jest zamontowanie wentylatora zwiększającego przepływ ogrzanego powietrza. Rury powinny być zaizolowane cieplnie, aby przepływające nimi powietrze się nie ochładzało.


Dopływ powietrza

Do palenia w kominku niezbędny jest dopływ świeżego powietrza (do spalenia 1 kg drewna potrzeba ponad 30 m3 powietrza). Wymaga to zamontowania przewodu nawiewnego wyprowadzonego na zewnątrz domu. W przeciwnym razie zużywane będzie ciepłe powietrze z pomieszczenia, a na jego miejsce napłynie zimne, przedostające się przez nieszczelności w drzwiach i oknach. W zbyt szczelnym domu przy intensywnym paleniu może natomiast dojść do zakłócenia procesu spalania z powodu niedostatecznego dopływu powietrza.

Nawiew powietrza z zewnątrz może być bezpośredni (do komory spalania) lub pośredni (przewodem do komory rozdzielczej w instalacji rozprowadzania ciepłego powietrza). Częstym błędem jest umieszczenie wlotu powietrza w pobliżu kanału wylotowego spalin. Powoduje to zasysanie spalin przy podmuchach wiatru, a w konsekwencji – zadymienie całego domu. Jeśli więc kanał dymowy i nawiewny znajdują się blisko siebie, trzeba je wyprowadzić tak, by uniemożliwić przedostawanie się dymu (różne wysokości wylotów, przegroda, zagięta końcówka kanału zasysającego).


Czym palimy w kominku?

W kominkach najlepiej palić drewnem z drzew liściastych (brzoza, klon, jesion, grab, dąb) oraz brykietami z odpadów drewna lub węgla brunatnego. Drewno musi być suche (o wilgotności poniżej 20 proc.), gdyż tylko wtedy pali się dobrze, bez dymienia i strat ciepła na odparowanie wody. Nie próbujmy spalać – zwłaszcza w kominkach z zamkniętą komorą spalania – różnych śmieci, gdyż na ściankach i szybie może zostać trudny do usunięcia osad. Nie wolno palić węglem i koksem – mogą być przyczyną zatrucia tlenkiem węgla (czadem). Do rozpalania najlepiej używać drobnych szczap z drewna sosnowego i dopiero po ich rozżarzeniu dokładać większe kawałki drewna. Można też użyć tzw. płynnej rozpałki, polewając nią drewno. Przed dymieniem (zwłaszcza w cieplejsze dni) zabezpieczy wstępne nagrzanie komina płomieniem z luźno zmiętych gazet. Popiół, który powstaje w wyniku spalania drewna, pozwala na ciągłe utrzymanie żaru. Trzeba tylko od czasu do czasu przegarnąć palenisko i dobrać takie położenia przepustnicy powietrza, aby utrzymywać spokojny, równomierny płomień. Spalanie jest najbardziej efektywne, gdy szczapy żarzą się na całej powierzchni, a płomień jest krótki, „pełzający” po polanach. Efektowne, buchające płomienie sprawiają, że większość ciepła ucieka kominem.


Kominek nie wystarczy

Kominek coraz częściej przestaje być tylko dekoracją. Służy przede wszystkim jako źródło ogrzewania domu (dodatkowe czy nawet podstawowe). Używamy go w czasie krótkotrwałych spadków temperatury (wiosną i jesienią), gdy nie opłaca się włączać długo nagrzewającego się ogrzewania centralnego czy podłogowego. Również przy dużych mrozach ciepło kominka może uzupełnić energię potrzebną do ogrzania domu – zwłaszcza gdy mamy ograniczony pobór mocy elektrycznej.

Niektórzy decydują się na ogrzewanie kominkiem przez cały sezon, jedynie w czasie dłuższej nieobecności korzystając z innych źródeł ciepła. To dodatkowe ogrzewanie (zwykle elektryczne) jest niezbędne. Drewna do kominka musimy bowiem dokładać co kilka godzin, a więc nie moglibyśmy wyjechać zimą na dłużej, nie zostawiając nikogo do obsługi paleniska. (Nie można też zostawić domu bez żadnego ogrzewania). To, jak często będziemy musieli dokładać paliwa do kominka, zależy m.in. od konstrukcji domu. Lekkie ściany szkieletowe szybko się nagrzewają, ale i szybko stygną. Pozwala to na utrzymywanie niższej temperatury w czasie nieobecności domowników, a po ich powrocie – szybkie dogrzanie po rozpaleniu w kominku. Ściany murowane dłużej utrzymują ciepło, ale wolno się nagrzewają. Nieregularne palenie w kominku może więc doprowadzić do nadmiernego wyziębienia domu.


Palenisko otwarte

Przed budową kominka warto zasięgnąć rady fachowców. Powinni ocenić możliwości wprowadzenia ogrzewania kominkowego w pomieszczeniu (zwłaszcza przydatność istniejących przewodów dymowych i wentylacyjnych lub potrzebę dobudowania nowych), określić wymagane parametry techniczne i użytkowe. Nie mniej ważne jest dostosowanie jego formy do architektury domu i charakteru wystroju wnętrza. Dla zwolenników spokojnego „ogniska domowego” z naturalnym urokiem płonącego ognia oraz charakterystycznym trzaskiem i zapachem spalanego drewna odpowiedni będzie wbudowany kominek tradycyjny z otwartym paleniskiem. Sprawnie działający i właściwie dobrany pod względem formy może stać się dużym atutem każdego wnętrza nie tylko wtedy, gdy ożywia go płonący ogień.

Trzeba jednak wiedzieć, że przy nieosłoniętym palenisku opał spala się znacznie szybciej, a sporo ciepła bezpowrotnie ucieka wraz ze spalinami do komina. Nie można więc takiego kominka traktować jako ogrzewania wystarczającego na cały dom. Wymaga on ponadto zachowania szczególnej ostrożności, zawsze istnieje bowiem możliwość poparzenia się wypadającymi ogarkami albo niebezpieczeństwo przypadkowego zaprószenia ognia. W zamian tworzy jednak niepowtarzalną, nostalgiczną atmosferę z gaśnicą na podorędziu.