Uprawnienia podatników podatku spadkowego

Podatnicy płacący podatek od spadków, którzy zostali pozbawieni zwolnienia ze względu na niedotrzymanie miesięcznego terminu zgłoszenia w urzędzie skarbowym, mogą złożyć wnioski o stwierdzenie nadpłaty.

Podatnicy płacący podatek od spadków, którzy zostali pozbawieni zwolnienia ze względu na niedotrzymanie miesięcznego terminu na zgłoszenie nabycia w urzędzie skarbowym, mogą złożyć wnioski o stwierdzenie nadpłaty. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2013 r. (sygn..akt P 43/11) uznał bowiem przepis nakładający ten termin za niekonstytucyjny. Oznacza to zatem, że miesięcznego terminu w ogóle nie było.

Art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2008 r., określał w sposób wyraźny miesięczny termin na dokonanie zgłoszenia nabycia własności rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia. Termin ten liczony był od daty uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku. Podatnikom podatku od spadków niejednokrotnie sprawiało trudność prawidłowe obliczenie daty uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku, a więc początkowej daty biegu terminu na dokonanie zgłoszenia nabycia własności rzeczy i praw. Spowodowane było to koniecznością wyinterpretowania, wobec braku wyraźnego przepisu, 21-dniowego terminu uprawomocnia się postanowienia sądowego. Trudność ta dodatkowo potęgowana była stosowanymi przez sądy powszechne pieczęciami o prawomocności, gdzie wskazywano wyłącznie datę stwierdzenia, że postanowienie stało się prawomocne, a nie datę, z którą postanowienie stało się prawomocne. W konsekwencji podatnicy błędnie przyjmowali, że bieg terminu na zgłoszenie nabycia własności rzeczy i praw w drodze spadku rozpoczął się z dniem stwierdzenia przez sędziego referenta, że wydane w sprawie postanowienie o nabyciu spadku stało się prawomocne.

Konstruowanie przez ustawodawcę warunków zwolnienia podatkowego w taki sposób, aby w praktyce korzystanie ze zwolnienia było znacznie utrudnione, a nawet niemożliwe i to z przyczyn niezależnych od podatnika narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Termin uprawomocnienia się orzeczenia o nabyciu spadku nie został określony w sposób jasny dla przeciętnego, nieposiadającego wykształcenia prawniczego, obywatela, a to jest sprzeczne z zasadą prawidłowej legislacji. Trybunał Konstytucyjny uznał, że kwestionowany przepis w zakresie, w jakim przewidywał miesięczny termin złożenia zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych, jest niezgodny z wywiedzioną z art. 2 konstytucji zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zakwestionowany przepis gwarantował pozorną ochronę jednostki i stanowił niewykonalną konstrukcję normatywną. Za taką Trybunał uznał mechanizm prawny, którego elementami były krótki termin o charakterze materialnym, uzależniony od czynności procesowych stron początek biegu tegoż terminu, zróżnicowana praktyka stosowania pieczęci o nadaniu klauzuli prawomocności oraz zróżnicowana praktyka organów administracji w zakresie wymogu udokumentowania dnia powstania obowiązku podatkowego.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że wprawdzie prawo podatkowe może nakładać różne, nawet restrykcyjne, wymogi proceduralne na podatników w celu wykonania ciążących na nich obowiązków podatkowych, ale jeżeli prawodawca postanowi o przyznaniu szczególnego rodzaju uprawnień podatkowych, zobowiązany jest w maksymalny w danym stanie prawnym i faktycznym sposób, stanowiąc odpowiednie wymogi proceduralne, materialne oraz ustrojowe, realnie umożliwić beneficjentom skorzystanie z przyznanego uprawnienia.