UOKiK w sprawie renty dożywotniej

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawdził, czy prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tzw. rentę dożywotnią, są przestrzegane przez przedsiębiorców.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawdził, jak przestrzegane są prawa seniorów, którzy zdecydowali się przekazać swoje mieszkania w zamian za tzw. rentę dożywotnią. Tego typu oferty kierowane są do osób starszych, które w zamian za przeniesienie prawa własności do nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, otrzymują świadczenie pieniężne, wypłacane najczęściej co miesiąc, wraz z możliwością dożywotniego pozostania w dotychczas zamieszkałym lokalu. Urząd sprawdził zarówno wzory umów, jak i przekazy reklamowe wszystkich (siedmiu) przedsiębiorców działających na tym rynku. Analiza Urzędu pokazała, że oferta przedsiębiorców dotyczy umów świadczeń dożywotnich. Brak natomiast ofert odwróconego kredytu hipotecznego, czyli produktów bankowych, umożliwiających konsumentom uzyskiwanie comiesięcznej wypłaty, linii kredytowej lub jednorazowej kwoty pieniędzy w zamian za ustanowienie na rzecz instytucji finansowej hipoteki na dane nieruchomości. Podstawą działalności przedsiębiorców jest kodeks cywilny i znajdujące się w nich przepisy dotyczące umów dożywocia, renty, pożyczki lub ubezpieczenia. Prawa i obowiązki konsumentów różnią się w zależności od podmiotu, któremu przekazali prawo własności do nieruchomości. Urząd zbadał łącznie 37 wzorców umów, z czego zakwestionowano 17, stosowanych przez 5 przedsiębiorców. Przeciwko 2 wszczęto postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Zakwestionowane praktyki dotyczą m.in. uzależniania od zgody przedsiębiorcy możliwości zamieszkania członków najbliższej rodziny konsumenta w zbytym lokalu. Tymczasem przepisy kodeksu cywilnego dopuszczają taką możliwość. W związku z tym konieczność uzyskania zgody świadczeniodawcy jest zbyt daleko posuniętym ograniczeniem i wykracza poza przepisy ustawowe. Inne budzące wątpliwości postanowienia dotyczą nakładania na konsumentów uciążliwych obowiązków, takich jak obciążanie ich kosztami poważnych napraw mieszkania lub domu, podczas gdy powinien być to obowiązek przedsiębiorcy. Konsument jest zobowiązany jedynie do ponoszenia bieżących kosztów eksploatacji i usunięcia drobnych usterek, wynikających z normalnego użytkowania mieszkania. Ponadto jedna ze spółek nakazywała, pod groźbą kary umownej, informowanie o zebraniach wspólnoty lub spółdzielni mieszkaniowej. W opinii UOKiK, to przedsiębiorca, jako właściciel nieruchomości, powinien we własnym zakresie pozyskiwać takie informacje.

UOKiK zbadał też przekazy reklamowe. Zakwestionowanych zostało 17 przekazów reklamowych 5 spółek (TUnŻ Europa, Fundusz Senior, Fundusz Hipoteczny Gwarancja, Fundusz Hipoteczny Omnes, Fundusz Hipoteczny Dom S.A.), wobec których wszczęto postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Wśród zakwestionowanych przekazów znalazły się reklamy, które sugerowały, że prawa konsumenta są zabezpieczone lepiej niż miało to miejsce. Przykładowo, seniorzy otrzymywali informację, że w przypadku niewywiązania się spółki ze zobowiązań nieruchomość automatycznie wróci do klienta. Tymczasem prawo nie przewiduje takiej możliwości. Dla zwrotnego przeniesienia własności niezbędne jest złożenie oświadczenia woli przez przedsiębiorcę, ewentualnie w wyjątkowych przypadkach taka umowa może być rozwiązana przez sąd. Wprowadzać w błąd może także przekaz, że poza wypłatą comiesięcznej renty, spółka będzie opłacała czynsz, podczas gdy comiesięczne wypłaty były po prostu pomniejszane o wartość czynszu. Ponadto seniorzy byli błędnie informowani, że konsument może wynająć zajmowany lokal osobie trzeciej. Analiza UOKiK wykazała jednak, że umowy, jakie oferowali przedsiębiorcy, nie dawały takiej możliwości.

Urząd zwrócił uwagę na konieczność prawnego uregulowania sytuacji konsumentów, którzy decydują się na przekazanie prawa własności swojej nieruchomości. Analiza Urzędu pokazała, że największym zagrożeniem dla seniorów jest brak uregulowań prawnych związanych z zawieraniem umów o świadczenia dożywotnie. Szczególnie niebezpieczne okaże się to w przypadku upadłości przedsiębiorcy, ponieważ konsument może stracić wówczas prawo do zamieszkania w nieruchomości. Innymi zagrożeniami są m.in. brak nadzoru nad prowadzeniem tego typu działalności, a także brak wymagań kapitałowych dla przedsiębiorców. W związku z powyższym, Urząd pozytywnie ocenia przygotowany rządowy projekt założeń uregulowania instytucji renty dożywotniej oraz ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym.