Strategia przeciw powodzi

Rada Ministrów przyjęła „Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły”, który dotyczy powodziowej prewencji w południowej Polsce.

Rada Ministrów przyjęła 9 sierpnia uchwałę ustanawiającą „Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły”. To pierwszy dokument rządowy, który kompleksowo zajmuje się kwestią powodziowej prewencji w południowej Polsce.

Program swoim zasięgiem obejmuje pięć województw: małopolskie, śląskie, świętokrzyskie, podkarpackie i lubelskie. Tak duży zasięg podyktowany jest względami hydrologicznymi - odpowiada on ogromnemu dorzeczu górnego odcinka Wisły, które zajmuje blisko 15,5 proc. naszego kraju. Prace nad programem trwały od 2006 roku.

Zamierzeniem autorów było stworzenie średniookresowej strategii modernizacji systemu ochrony przed powodzią w celu stałego podnoszenia bezpieczeństwa zagrożonej powodzią ludności. W sumie w dokumencie zawartych jest 39 inwestycji, m.in. budowy zbiorników retencyjnych, budowy i modernizacje wałów przeciwpowodziowych, zadania związane z powiększaniem przepustowości oraz umacnianiem koryt rzecznych. Realizacja założeń ma nastąpić do końca 2030 r. Zadania postawione przed władzami centralnymi i samorządowymi mają ogromną skalę. Ważne jest zatem odpowiedzenie na pytanie, jakie będą prawdziwe skutki realizacji założeń tego programu.

Eksperckie badania

Konsekwencje wdrożenia w życie projektów zawartych w rządowym dokumencie zbadali eksperci, którzy przygotowali prognozę oddziaływania na środowisko skutków realizacji tego programu. Prognozę opracował zespół specjalistów m.in. z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Instytutu Rozwoju Miast w Krakowie, Instytutu Ochrony Środowiska i Wrocławskiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Skutki przyjęcia pionierskiego programu rządowego przebadano w odniesieniu do różnych typów działań prewencyjnych. Najistotniejsze spośród nich, z punktu widzenia ochrony mienia i ludności, są zadania przeprowadzane w celu ochrony dużych miast oraz budowa zbiorników retencyjnych służących zabezpieczeniu doliny Wisły .

Wiekowe plany

Pierwszym zadaniem zawartym w rządowym programie, na które zwróciły uwagę osoby interesujące się tą tematyką, jest budowa Kanału Krakowskiego. Ta planowana od ponad stu lat inwestycja jest, zdaniem wielu specjalistów, jedynym możliwym sposobem ochrony zabytkowego Krakowa przed wielką wodą. Dla realizacji tego działania przewidziano nakłady w wysokości ponad 1,5 mld zł, które miałyby być ponoszone na trzech etapach realizacji: w 2013 r. - 70 mln zł, w latach 2014-2020 - 894 mln zł oraz w latach 2021-2030 - 615 mln zł.

Funkcją Kanału Krakowskiego byłoby odprowadzenie wód powodziowych poza ścisłe centrum. Jednak budowa kanału może przynieść nie tylko pozytywne efekty. Krakowianie, którzy posiadają tereny w pasie zajętości pod przyszły kanał, praktycznie nie mogą nimi dysponować dla celów budowlanych, a stan taki trwa od początku XX wieku aż do chwili obecnej. Zapisy opracowanej przez ekspertów prognozy przypominają także o ogromnym wpływie tej inwestycji na krajobraz Krakowa, w wyniku której część miasta zamieniłaby się w wyspę.

W przypadku realizacji kanału ścisły obszar miejski Krakowa przejdzie zupełną metamorfozę, ale autorzy prognozy uspokajają , że można odnaleźć w Europie zakończone powodzeniem podobne przykłady przekształceń o zdecydowanie większym zakresie, np. przełożenie koryta rzeki Turia w Walencji. Nowa rzeźba miasta może stać się zatem dodatkową atrakcją turystyczną.

Trzeba jednak zaznaczyć, że pomimo faktu, iż budowa Kanału Krakowskiego znalazła się w rządowym programie, nie jest ona przesądzona. Biorąc pod uwagę wiekowe problemy przy realizacji tej inwestycji, autorzy programu przygotowali alternatywny wariant ochrony przed powodzią. Jest to budowa polderów w gminach znajdujących się powyżej stolicy Małopolski. Wobec takiego stanu rzeczy budowa kanału ulgi w Krakowie, pomimo przyjęcia rządowego programu, wciąż może pozostać kwestią nierozwiązaną.

Duża sprawa

Innymi dużymi inwestycjami, wywołującymi szczególne emocje, są budowy zbiorników retencyjnych. W programie ochrony przed powodzią znalazł się zapis o realizacji w województwie podkarpackim zbiornika retencyjnego Kąty – Myscowa. Zapis ten jest szczególnie ważny ze względu na duże rozmiary obiektu, a także długoletnie oczekiwanie lokalnych społeczności na impuls inwestycyjny w stosunkowo ubogich gminach.

Zbiornik Kąty-Myscowa na rzece Wisłoka, rozciągający się od gminy Nowy Żmigród do gminy Krempna ma mieć pojemność 65,5 mln m sześc.. Szacuje się, że koszt realizacji inwestycji wyniesie około 950 mln zł. Możliwości jego budowy analizowano już w okresie międzywojennym. Oprócz funkcji retencyjnej, poprzez zmniejszenie kulminacji wezbrań, będzie spełniał także inne: ochronne przed skutkami suszy oraz umożliwiające pracę elektrowni wodnej.

Zbiornik stworzy również warunki dla aktywizacji gospodarczej terenu. Pośród negatywnych skutków realizacji projektu inwestycji autorzy prognozy dla programu rządowego wymieniają konieczność rozbiórki ponad stu budynków zlokalizowanych na terenach przyszłej czaszy zbiornika oraz realizacji budownictwa odtworzeniowego na innych obszarach. Towarzyszyć temu będą przymusowe wysiedlenia ok. 500 mieszkańców, protesty i dramaty niektórych związanych z ziemią rodzin. Przeniesienia będą wymagały także obiekty zabytkowe, m.in. murowana cerkiew w Myscowej.

Kwestia konieczności

Przyjęcie „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły” zostało podyktowane koniecznością ograniczenia ogromnych strat powodziowych. W latach 2001–2010 wahały się one pomiędzy 10,72 mld zł a 14,14 mld zł. To wartość bliska szacowanym kosztom realizacji programu, które w perspektywie najbliższych 15-20 lat wyniosą ponad 13 mld zł. Trzeba pamiętać, że wysokie koszty realizacji założeń programu są uzasadnione, a pozytywne skutki realizacji inwestycji w efekcie końcowym będą przewyższać konsekwencje negatywne i zapewnią właściwą ochronę ludności.