Rejestrowanie działalności pod cudzym adresem

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił wątpliwości w związku z uchwaleniem nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz niektórych innych ustaw.

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił wątpliwości, jakie pojawiły się w związku z uchwaleniem ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1893).

Nieuczciwi przedsiębiorcy rejestrują działalność gospodarczą pod cudzym adresem

Analiza skarg kierowanych do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, a także doniesień prasowych wskazuje, iż nieuczciwi przedsiębiorcy bez zgody i wiedzy obywateli rejestrują działalność gospodarczą pod cudzym adresem w celu naruszenia przepisów prawa (np. dokonania oszustw w rozliczeniu podatku od towarów i usług, zaciągnięcia kredytu czy też innych zobowiązań). W ciągu krótkiego czasu przedsiębiorcy, posługując się cudzym adresem, są w stanie osiągnąć zamierzony skutek. Natomiast osoby poszkodowane, zanim dojdzie do nadużycia, nie mają w zasadzie możliwości obrony przed takim wpisem do Centralnej Ewidencji i Działalności Gospodarczej. Procedura wykreślenia nieprawidłowych danych adresowych jest długotrwała, a skutki ujawnienia cudzego adresu są niejednokrotnie trudne do odwrócenia.

Tytułem przykładu można odwołać się do jednej ze spraw, jaka została zgłoszona do Biura. Obywatelka otrzymała korespondencję zawierającą przypomnienie o terminie płatności zaległej faktury za reklamę, wystawionej na dane innej osoby. Po dokonaniu czynności wyjaśniających okazało się, iż pod adresem zamieszkania obywatelki zarejestrowana jest działalność gospodarcza syna uprzedniej najemczyni lokalu. Pomimo tego, że w umowie najmu nieruchomości znajdował się zapis o wykorzystywaniu lokalu jedynie dla celów mieszkaniowych, a obywatelka nie wyrażała ani pisemnej, ani ustnej zgody na prowadzenie działalności gospodarczej przez syna najemczyni pod swoim adresem, doszło do bezprawnej rejestracji. W przywołanej sprawie została przeprowadzona procedura wykreślenia nieuczciwego przedsiębiorcy z rejestru, niemniej jednak była ona czasochłonna. Spowodowało to istotne utrudnienia przy finalizacji sprzedaży mieszkania. Ponadto, fakt bezprawnej rejestracji działalności gospodarczej naraził obywatelkę na konieczność wyjaśniania sprawy z wierzycielami przedsiębiorcy.

Obowiązek posiadania tytułu prawnego do nieruchomości

Problemy związane z brakiem obowiązku legitymowania się przez osoby fizyczne dokumentem potwierdzającym uprawnienie do korzystania z lokalu lub nieruchomości przy rejestrowaniu działalności gospodarczej miały zostać rozwiązane w drodze nowelizacji ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 584 z późn. zm.). Na mocy Ustawy zmieniającej przedsiębiorca jest obowiązany posiadać tytuł prawny do nieruchomości, których adresy podlegają wpisowi do CEIDG. Tytuł ten nadal jednak nie podlega dołączeniu do wniosku o wpis i jest przedstawiany organowi ewidencyjnemu tylko na jego wezwanie. Ponadto dookreślono procedurę postępowania w przypadku powzięcia przez ministra właściwego do spraw gospodarki informacji o braku tytułu prawnego do nieruchomości wskazanej we wpisie. W takim przypadku minister wzywa przedsiębiorcę do przedstawienia tytułu prawnego do nieruchomości lub do dokonania odpowiedniej zmiany wpisu w tym zakresie w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania. Jeżeli mimo wezwania przedsiębiorca nie przedstawi tytułu prawnego do nieruchomości lub nie dokona zmiany wpisu, minister właściwy do spraw gospodarki wykreśli, w drodze decyzji administracyjnej, przedsiębiorcę z CEIDG.

Powyżej przytoczone regulacje mają wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia Ustawy zmieniającej, tj. w dniu 19 maja 2016 r.

Czy zmiana prawa wystarczy?

Po analizie przepisów nowelizujących pojawia się jednak pytanie, czy zmiana rzeczywiście odniesie zamierzony skutek wobec nieuczciwych przedsiębiorców i zwiększy poziom ochrony osób poszkodowanych. Obywatele kierujący skargi do Biura zwracają bowiem uwagę, iż informacja o tym, że pod ich adresem inna osoba prowadzi działalność często dociera do nich z dużym opóźnieniem. Najczęściej jest to moment, w którym firma windykacyjna wysyła przedsiębiorcy wezwanie do zapłaty należności lub sprawa jest już w toku egzekucji komorniczej. Zdarzają się również przypadki, kiedy obywatele dowiadują się o rejestracji działalności gospodarczej pod ich adresem od organów podatkowych, np. domagających się wyższej stawki podatku od nieruchomości. Podkreślić należy, iż w Ustawie zmieniającej nie przewidziano konieczności przedstawienia tytułu prawnego do lokalu na etapie rejestracji działalności gospodarczej. Oznacza to, iż fakt posiadania tego tytułu będzie podlegał weryfikacji dopiero w sytuacji, gdy poszkodowany zorientuje się, że jego adres został wykorzystany.

Dodatkowo wskazać należy, iż postępowanie zmierzające do wykreślenia przedsiębiorcy posługującego się fałszywym adresem wprowadzone w nowelizacji stanowi jedynie doprecyzowanie obowiązujących już zasad. Różnica polega na tym, że zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, w przypadku nie przedstawienia tytułu prawnego do nieruchomości lub nie dokonania zmiany wpisu w zakresie adresu, minister obligatoryjnie dokona wykreślenia nieuczciwego przedsiębiorcy.

Przedstawiony problem jest istotny, biorąc pod uwagę fakt, że Minister Gospodarki wszczyna rocznie po kilka tysięcy postępowań administracyjnych o wykreślenie przedsiębiorcy z tytułu niezgodności danych adresowych z rzeczywistym stanem rzeczy.