Przeciw liberalizacji ochrony praw lokatorów

Posłowie, próbując przeciwdziałać postępującej w ostatnich latach liberalizacji zasad najmu lokali mieszkalnych, wnieśli do Sejmu projekt ustawy dotyczący zmiany ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Posłowie SLD, próbując przeciwdziałać postępującej w ostatnich latach liberalizacji zasad najmu lokali mieszkalnych wnieśli do Sejmu projekt ustawy dotyczący zmiany ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Projekt ustawy przede wszystkim wyklucza możliwość eksmitowania kogokolwiek na bruk bez uzyskania stosownego lokalu czy pomieszczenia.

Niewłaściwa nazwa

Zdaniem posłów sama nazwa ustawy jest niezrozumiała, a poszczególne jej człony nie mają z sobą nic wspólnego. W nowelizacji proponuje się więc prostą nazwę „Ustawa o ochronie lokatorów”, gdyż taką nazwę miała ustawa z 1924 r. Także obowiązujące w tej mierze ustawy w Niemczech i we Francji posiadają taką nazwę. Ponadto posłowie uważają, że obecnie ustawa nie chroni praw lokatorów.

Lokal zastępczy

W obowiązującej ustawie brak jest regulacji dotyczących lokali zastępczych. Z tego powodu w wielu przypadkach następuje łamanie prawa i nadużywania różnych przepisów administracyjnych np. podczas remontu kapitalnego budynku lokatorzy powinni otrzymać lokal zastępczy, a otrzymują lokal zamienny, co sprowadza się do tego, że po remoncie nie mają prawa do poprzedniego budynku. Dlatego proponuje się wprowadzenie nowego pojęcia „lokal zastępczy”. Lokal taki byłby przeznaczony na czas ściśle określony np. na czas remontu, klęsk żywiołowych, czy oczekiwania na przydział innego lokalu. Zdaniem posłów obowiązujące zapisy ustawy o lokalach socjalnych, a także o przydziałach tych lokali, nie spełniają żadnych warunków ochronnych i w wielu przypadkach poniżają godność ludzką, gdyż w 90 proc. lokale te znajdują się w budynkach do rozbiórki lub w stanie nienadającym się do zamieszkania, zagrażającym życiu i zdrowiu. Często nie posiadają one odpowiednich urządzeń sanitarnych, czy grzewczych – nawet na zewnątrz.

Umowa na czas określony wyjątkiem

Wątpliwości posłów budzą przepisy dotyczące zawierania umów tylko na czas określony, bez żadnego zapewnienia w jakim lokalu socjalnym będzie zamieszkiwała dana osoba po wygaśnięciu umowy, a także określania bardzo niskich metraży np. 5 m kw. na osobę, które nie znajdują potwierdzenia w wybudowanych lokalach o takich metrażach (na 2 osoby 10 m kw.). Dlatego autorzy projektu proponują, aby umowy na czas określony zawierane były tylko w wyjątkowych przypadkach i to za zgodą lokatorów, a pozostałe umowy na czas nieokreślony. Ponadto wnioskodawcy uważają, że lokale te powinny być wyposażone we wszystkie urządzenia sanitarne oraz znajdować się w budynkach o niezagrożonym stanie technicznym.

Pomieszczenie ochronne

Wnioskodawcy wprowadzają nowe pojęcie „pomieszczenie ochronne”, do którego można by eksmitować wszystkie osoby niekwalifikujące się do wyżej wymienionych lokali, jak np. osoby znęcające się nad członkami rodziny, osoby zakłócające spokój publiczny i osoby z marginesu społecznego. W przypadku tych ostatnich osób autorzy proponują jednak ograniczenie metrażu na jednego członka rodziny 5 m kw., a na osobę samotną 10 m kw. z tym, że dopuszcza się zamieszkiwanie w lokalach samodzielnych lub w lokalach wieloosobowych.

Czynsz liczony od dochodu

Następnym problemem jest naliczanie czynszów. Likwidacja czynszów regulowanych na czynsze wolne doprowadziła do bezkarności i niesprawiedliwości w ich ustalaniu. Jak wynika z praktyki np. w wielu wspólnotach mieszkaniowych czynsz wynosi od 3 do 5 zł/m kw., w gospodarce komunalnej już około 10 zł, a w prywatnych budynkach 20 zł. Tego typu system naliczania czynszu jest nieprawidłowy i niezgodny z zasadami współżycia społecznego, dlatego autorzy proponują, aby czynsz naliczany był nie od 1 m kw. powierzchni użytkowej, lecz od osobistych dochodów. Wprowadzenie tego systemu: po pierwsze zlikwiduje skomplikowane urzędnicze dodatki mieszkaniowe, po drugie ograniczy w poważnym stopniu eksmisje z tytułu zaległości czynszowych, po trzecie poprawi egzystencję życiową setek tysięcy najemców.

Przyczyny pozbawienia tytułu prawnego do lokalu

Wnioskodawcy pragną także zmienić zapisy dotyczące pozbawienia tytułów prawnych do lokali i skutków z tym związanych, gdyż obecnie traktuje się wszystkie osoby nieposiadające tytułu prawnego jednakowo: tych którzy samowolnie zajmują lokale i tych którzy z uwagi na niskie dochody nie mogą opłacać czynszów, a także tych którzy zostali pozbawieni tytułów prawnych do lokalu nie z własnej winy, jak np. dzieci zmarłych rodziców, którzy byli pozbawieni tytułów prawnych. Autorzy projektu uważają, że przepisy w tej sprawie powinny być jasne i precyzyjne a mianowicie : jeżeli zostały usunięte przyczyny pozbawienia tytułu prawnego (np. uregulowane zaległości) to tytuł prawny powinien być przez administrację automatycznie przywrócony; jeżeli zmarli rodzice nie posiadali tytułu prawnego to pełnoletnie dzieci powinny mieć prawo do przyznawania im przynajmniej lokalu zamiennego. Obecny system jest aspołeczny i sprawia, że osoba pozbawiona tytułu prawnego, jeżeli płaci regularnie zwiększony czynsz o 200-300 proc. (tzw. odszkodowanie) i nie występuje o uregulowanie tytułu prawnego, to może zamieszkiwać spokojnie przez wiele lat.

„Dziedziczenie najmu” także dla wychowanków domów dziecka

Odrębnego omówienia wymaga przepis art. 691 Kodeksu cywilnego, który stwierdza w par. 1, że po śmierci najemcy w najem wchodzą współmałżonkowie, dzieci, itd., zaś równocześnie ustala w par. 2 kolejny warunek zamieszkiwania ze zmarłym najemcą aż do śmierci. Przepis ten jest bardzo krzywdzący dla osób, które nie z własnej woli nie zamieszkiwały z najemcą do jego śmierci np. dzieci przebywające w domach dziecka. Wnioskodawcy wprowadzają przepisy zabezpieczające uprawnienia do lokalu po śmierci najemcy tak, aby pełnoletni wychowankowie domów dziecka w pełni mogli korzystać z zapisu par. 1 art. 691 Kc.

Skutki wprowadzenia zmian

Jak wynika z przedstawionego uzasadnienia obecnie istniejąca ustawa to zlepek różnych niezwiązanych ze sobą przepisów prawnych, często sprzecznych z Konstytucją, a także z Kodeksem cywilnym. Wprowadzenie w życie projektu ustawy zdaniem posłów wywoła pozytywne skutki prawne i społeczne poprzez m.in. uporządkowanie gospodarki lokalami, zwiększenie ochrony lokatorów przez wprowadzenie zakazu eksmitowania kogokolwiek na bruk bez zapewnienia lokalu, czy pomieszczenia, a także za sprawą rozwiązania problemu naliczania czynszów. Wejście w życie projektu ustawy wywoła skutki finansowe w budżecie państwa oraz budżetach jednostek samorządu terytorialnego w kwocie około 100 mln zł. Środki te byłyby przeznaczone na adaptacje budynków na lokale socjalne i pomieszczenia ochronne i pochodziłyby z budżetu państwa i środków przyznanych przez Unię Europejską.