Prawo szlaku – nowa instytucja prawa cywilnego

Do Sejmu wpłynął projekt ustawy zakładający wprowadzenie nowej instytucji, która zbliżona ma być do istniejącej już w Kodeksie cywilnym instytucji służebności gruntowej.

Do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, który zakłada wprowadzenie do niego nowej instytucji nazywanej prawem szlaku, która zbliżona ma być do istniejącej już w Kodeksie cywilnym instytucji służebności gruntowej. Zgodnie z proponowanym zapisem: Nieruchomość można obciążyć na rzecz gminy prawem, którego treść polega na możliwości ustanowienia na nieruchomości obciążonej powszechnie dostępnych szlaków turystycznych, biegowych, rowerowych, konnych, wodnych, tras narciarskich biegowych i zjazdowych, ścian wspinaczkowych, punktów widokowych oraz wszelkich innych prawem dopuszczalnych szlaków służących kulturze fizycznej społeczeństwa /prawo szlaku/.

W ramach ustanawiania szlaku gmina uprawniona będzie do budowy na nieruchomości obciążonej koniecznej infrastruktury szlaku. Ustanowienie prawa szlaku ma być dopuszczalne wyłącznie ze względu na szczególne walory krajobrazowe, przyrodnicze, lokalizacji i ukształtowania terenu lub tradycji korzystania z danego terenu. Podstawę ustanowienia prawa szlaku ma stanowić uchwała rady gminy o jego wytyczeniu określająca jego przebieg oraz charakter. Uchwała może być podjęta po uzyskaniu zgody większości właścicieli nieruchomości, przez które ma przebiegać szlak, licząc ją względem powierzchni nieruchomości zajętej na szlak. Do ustanowienia prawa szlaku ma dochodzić na podstawie umowy pomiędzy właścicielem a gminą zawartej w formie aktu notarialnego. W braku zgody właściciela na zawarcie umowy o ustanowieniu służebności prawa szlaku, gmina może żądać jej ustanowienia na drodze sądowej za odpowiednim wynagrodzeniem dla właściciela. Wysokość tego wynagrodzenia ustali sąd. Jeżeli ustanowienie prawa szlaku będzie uniemożliwiać właścicielowi dalsze korzystanie z przedmiotowej nieruchomości, może on żądać, aby gmina nabyła od niego w drodze umowy własność nieruchomości.

Uprawianie sportów terenowych, łatwo dostępnych i poprawiających naszą sprawność fizyczną i zdrowie, a także uprawianie turystyki związane jest niejednokrotnie z koniecznością poruszania się po cudzym terenie. Odbywa się to po szlaku pieszym, rowerowym czy trasie narciarskiej zjazdowej bądź biegowej lub wspinaczkowej, szlaku wodnym czy punkcie widokowym. Stąd też proponowaną instytucję prawną mającą zapewnić możliwość korzystanie z tych terenów w sposób zorganizowany nazwano „Prawem szlaku”. Celem projektowanych zmian jest umożliwienie bezpiecznego, zorganizowanego i powszechnego korzystania dla celów aktywności ruchowej społeczeństwa, także na nieruchomości stanowiącej własność osoby trzeciej, gdy nieruchomość ta z uwagi na swe unikalne walory widokowe, krajobrazowe, położenie, ukształtowanie, nie może być wykorzystywana na zaspokojenie potrzeb społecznych z uwagi na brak zgody właściciela. W tym celu projektowane zmiany ustanawiają tzw. prawo szlaku polegające na powszechnym uprawnieniu do korzystania z terenów o szczególnych właściwościach, wydzielonych i wyznaczonych w postaci szlaków turystycznych, rowerowych, konnych, wodnych, tras narciarskich – biegowych i zjazdowych, ścian wspinaczkowych, punktów widokowych oraz wszelkich innych wyznaczonych szlaków służących kulturze fizycznej społeczeństwa.

W obecnym stanie prawnym brak zgody choćby jednego właściciela gruntu uniemożliwia korzystanie z miejsc, które mimo swojego unikalnego charakteru przyrodniczego mogłyby być wykorzystywane w celu turystyczno-sportowym. Nowoprojektowany stan prawny umożliwia bezpieczne, zorganizowane i powszechne korzystanie ze szlaku dla celów aktywności ruchowej społeczeństwa, także na nieruchomościach stanowiących własność osób trzecich.

Przedstawiona regulacja prawna nie dotyczy parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, gdzie zasady korzystania z tych obszarów regulowane są przez przepisy ustawy o ochronie przyrody.

Przewidywanym skutkiem społecznym proponowanych zmian ma być zwiększenie aktywności fizycznej obywateli, rozwój infrastruktury służąceh do uprawiania sportu i turystyki, a tym samym poprawa kondycji i zdrowia polskiego społeczeństwa. W efekcie wprowadzonych zmian powstanie także kapitał społeczny w postaci umiejętności integracji społeczności lokalnej, umiejętności współpracy i współdziałania biznesowego. W zakresie skutków gospodarczych postulowane rozwiązania będę miały korzystny wpływ na rozwój turystyki i tym samym na zwiększenie wzrostu zatrudnienia w szeroko rozumianej branży turystycznej tj. hotelarstwie, gospodarstwach agroturystycznych, restauracjach, transporcie lokalnym.

Proponowane zmiany mogą mieć wpływ na budżety jednostek samorządu terytorialnego z tytułu wypłaty odpowiedniego wynagrodzenia, którego wysokość ustala sąd, dla właściciela, który nie wyraża zgody na zawarcie umowy o ustanowieniu służebności prawa szlaku. Każdorazowo będzie to świadoma decyzja gminy i zdaniem projektodawcy konieczność poniesienia kosztów z tego tytułu zrekompensowane będzie wzrostem ruchu turystycznego, a w efekcie wzrostem budżetów i zamożności gmin prowadzących aktywną politykę w obszarze turystyki.