Pomoc w podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców

Eugenia Śleszyńska | 2009-07-06

Pomimo pewnego ochłodzenia dynamiki inwestycji warto przypomnieć przedsiębiorcom realizującym inwestycje o możliwości skorzystania ze zwolnienia w podatku od nieruchomości, z różnych, alternatywnych form pomocy, udzielanych w ramach pomocy de minimis, regionalnej pomocy inwestycyjnej oraz pomocy w związku z wyłączeniami grupowymi.

Przypomnijmy, że podatek od nieruchomości jest daniną publiczną należną z tytułu posiadania nieruchomości. Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości obejmuje wszystkich posiadaczy nieruchomości lub ich części. Powinni oni wnosić podatek w należnym wymiarze do właściwego organu podatkowego, wójta, burmistrza lub prezydenta, w terminach określonych w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, tj. w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 ze zm.). Zobowiązaniem podatkowym w podatku od nieruchomości objęte są również podmioty prowadzące działalność gospodarczą od posiadanych przez nich nieruchomości lub ich części, których składniki (grunty, budynki, budowle) ujęte są w ewidencji środków trwałych firmy.

Stawki podatku od podatku od nieruchomości od przedmiotów opodatkowania, gruntów i budynków, przeznaczonych na prowadzenie działalności gospodarczej są niewspółmiernie wysokie w stosunku do innych grup stawek nie związanych z taką działalnością. W roku 2009 różnica pomiędzy stawką maksymalną dla opodatkowania budynków związanych z działalnością gospodarczą a stawką maksymalną dla budynków nie związanych z działalnością gospodarczą jest aż 25 krotna. Nic więc dziwnego, że możliwość zmniejszenia takiego zobowiązania ma dla przedsiębiorców istotne znaczenie, wtedy gdy decydują się na rozwój prowadzonej działalności, a przede wszystkich ma istotne znaczenie dla tych, którzy rozpoczynają tę działalność.

Pomoc w podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców jest możliwa tylko na warunkach określonych w art. 20 lit. b), c) i d) ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, tj. nie może mieć charakteru indywidualnego lecz systemowy, określony w uchwale rady gminy i zgodny z wydanymi w tej sprawie przepisami:

1) rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis, wraz z rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej,

2) ustawą z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej,

3) rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 190, poz. 1402),

4) rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie warunków zwolnień od podatku od nieruchomości oraz podatku od nieruchomości oraz podatku od środków transportowych, stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną (Dz. U. z 2008 r. Nr 146, poz. 927),

5) i pozostałymi przepisami.

Wyżej wymienione przepisy oraz ustawa o podatkach i opłatach lokalnych narzucają organom gmin rygory do wydawanych uchwał w sprawie pomocy w podatku od nieruchomości udzielanej przedsiębiorcom, w tym pomocy de minimis, tak dalece, że projekt uchwały rady gminy, która nie uwzględnia warunków określonych w tych szczególnych regulacjach, podlega obowiązkowo notyfikacji Komisji Europejskiej. Notyfikacja to nic innego jak uzyskanie oceny zgodności z normami wspólnego rynku danej uchwały rady gminy w sprawie pomocy indywidualnej jej beneficjentowi, czyli przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą, któremu udzielana jest pomoc.

Z przedstawionych wyżej przepisów wynika, że z takiej pomocy publicznej nie mogą skorzystać wszyscy przedsiębiorcy, gdyż jej podstawową kanwą jest art. 87 i 88 Traktatu i rozporządzenia Komisji WE.

Postanowienia art. 87 Traktatu WE stanowią generalne zastrzeżenie dla udzielania przez państwa członkowskie pomocy publicznej niezgodnej z celami wspólnego rynku, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, natomiast deklaratywnie mówi o uznaniu za zgodną ze wspólnym rynkiem pomoc przeznaczoną m.in. na:

1) sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów,

2) wspieraniu realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub w celu usunięcia zakłóceń w gospodarce państwa członkowskiego,

3) ułatwianie rozwoju niektórych dziedzin gospodarki lub niektórych regionów,

4) wspieranie kultury i dziedzictwa narodowego.

Na podstawie postanowienia art. 88 Traktatu WE prawidłowość systemu przyznawania pomocy przez państwa członkowskie jest badana przez Komisję Europejską z uprawnieniem do wszczynania postępowania w przypadku udzielania pomocy niezgodnych z postanowieniami art. 87 i wydanymi przez tą Komisję rozporządzeniami wykonawczymi.

W rozporządzeniu Komisji WE Nr 1998/2006 odnośnie do warunków udzielanej przedsiębiorcom pomocy de minimis ustalono, że:

Ogólna kwota pomocy de minimis przyznana dowolnemu podmiotowi gospodarczemu nie przekracza 200 000 euro w dowolnie ustalonym okresie 3 lat budżetowych. Całkowita wartość pomocy de minimis przyznanej jednemu podmiotowi gospodarczemu działającemu w sektorze transportu drogowego przez dowolny okres 3 lat budżetowych nie może przekroczyć 100 000 euro. Pułapy te stosuje się bez względu na formę i cel pomocy de minimis, a także bez względu na to, czy pomoc przyznana państwu członkowskiemu jest w całości, czy w części finansowana z zasobów wspólnoty. Wyżej wymieniony okres ustala się poprzez odniesienie do lat budżetowych stosowanych przez podmiot gospodarczy w danym państwie członkowskim.

Uchwały rad gmin w sprawie zwolnień w podatku od nieruchomości łatwo rozpoznać, gdyż powinny jednoznacznie wskazywać na rodzaj pomocy, na przykład poprzez określenie, że jest to pomoc de minimis, i na warunki jej udzielania. Z tym że podatnik – beneficjent uzyskujący taką pomoc – powinien pamiętać, że taka pomoc udzielona w ciągu 3 lat podlega sumowaniu i oczywiście nie może przekroczyć 200 000 euro. I uwaga: według przepisu (po zmianach) takiemu sumowaniu podlegają kwoty innych rodzajów pomocy udzielone podatnikowi na określony cel. Te założenia mają charakter generalny, ale na przykład wielkość maksymalna pomocy w transporcie nie może przekroczyć 100 000 euro. Szczegółowe warunki pomocy określają dane uchwały rady gmin. Ważne jest, że przy tym rodzaju pomocy uchwała rady gmin nie powinna w zasadzie określać sposobu jej przeznaczenia.

Z kolei warunki udzielania pomocy w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej określa w sposób ramowy cyt. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie warunków udzielania zwolnień od podatku od nieruchomości (….) stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną. Jednakże do szczegółowych regulacji zakresu zwolnienia odsyła do właściwych uchwał organów decyzyjnych, czyli do indywidualnych uchwał rad gmin.

Zakres pomocy adresowany jest do wszystkich przedsiębiorców, z wyłączeniem sektorów: rybołówstwa, budownictwa okrętowego, hutnictwa żelaza i stali, górnictwa węgla, rolnictwa i przetwórstwa w pewnym zakresie.

Uchwały podejmowane w tej sprawie przez rady gmin nie podlegają notyfikacji, o ile są zgodne z warunkami rozporządzenia, ani opiniowaniu innych podmiotów, w tym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W przypadku braku zgodności z rozporządzeniami, co występuje szczególnie w przypadku projektów programów pomocy indywidualnej, obowiązuje zasada postępowania notyfikacyjnego odpowiednio do warunków ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 Nr 59, poz. 404 ze zm.).

Zgodnie z intencją Traktatu regionalna pomoc inwestycyjna jest adresowana do przedsiębiorców inwestujących w działalność i rozwój, w tym na nowe inwestycje w środki trwałe, a także w wartości niematerialne i prawne, w tym do przedsiębiorców nabywających przedsiębiorstwa. Regionalna pomoc inwestycyjna traktuje w sposób szczególny małych i średnich przedsiębiorców. Szczegółowe regulacje dotyczące obliczania wartości maksymalnej pomocy inwestycyjnej i intensywności pomocy, w tym dla małych nowo powstałych przedsiębiorstw, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 190, poz. 1402).

Zespół rozporządzeń wykonawczych tworzy ogólnopolskie programy pomocowe stanowiące podstawę do udzielenia systemowej pomocy przedsiębiorcom poprzez zwolnienie w podatku od nieruchomości.

W wypełnieniu wytycznych art. 87 i 88 Traktatu WE oraz rozporządzeń wykonawczych Komisji Europejskiej, w tym m.in. rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1628/2006 z dnia 24 października 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do regionalnej pomocy inwestycyjnej rady poszczególnych gmin podjęły i nadal podejmują uchwały systemowe, których celem bezpośrednim jest zapewnienie rozwoju gospodarczego, a celem pośrednim przyrost miejsc pracy, czyli ograniczenie bezrobocia.

Szczególny rodzaj pomocy publicznej udzielany jest w ramach tzw. wyłączeń grupowych, które według rozporządzeń Rady Ministrów obejmują niektóre ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, w szczególności w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc publiczną na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

W tym miejscu należy dodać, że opisywana wyżej pomoc udzielana przez gminy na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych obejmuje nie tylko zwolnienie w podatku od nieruchomości, ale również w podatku od środków transportowych.

Łączna wielkość udzielonej pomocy w formie zwolnienia z podatku od nieruchomości i zwolnienia w podatku od środków transportowych nie może przekroczyć kwoty pomocy maksymalnej, o której mowa w § 8 i 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie warunków udzielania zwolnień od podatku od nieruchomości oraz podatku od środków transportowych stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną.

Poniżej przykłady podjętych uchwał przez rady gmin w sprawie zwolnienia przedsiębiorców z podatku od nieruchomości.

Rada Miasta Włocławka podjęła uchwałę w sprawie zwolnień od podatku od nieruchomości w ramach pomocy de minimis adresowaną do przedsiębiorców. Zwalnia ona od podatku od nieruchomości przedmioty opodatkowania tych przedsiębiorców, u których nastąpił wzrost zatrudnienia o 50 proc. w stosunku do średniego zatrudnienia za ostatnie 6 miesięcy. Zwalnia też od podatku przedmioty opodatkowania, w których przedsiębiorcy w wyniku inwestycji utworzyli nowe miejsca pracy. Przedsiębiorca nie może jednocześnie korzystać z różnych rodzajów pomocy. Uchwała zawiera wiele wyłączeń stosowania, w tym dotyczących przedsiębiorców prowadzących działalność handlową oraz działalność deweloperską.

Rada Miejska w Bytomiu Odrzańskim podjęła uchwałę w sprawie określenia warunków udzielenia pomocy de minimis na utworzone nowe miejsca pracy związane z nową inwestycją w zakresie zwolnień z podatku od nieruchomości, szczegółowo w niej ustalając, że podmioty gospodarcze, które w ciągu 3 lat zrealizują na terenie gminy nową inwestycję oraz utworzą nowe miejsca pracy mogą skorzystać z wymiernej pomocy. I tę wymierną pomoc od razu określono, ustalając, że w przypadku utworzenia do 10 miejsc pracy przysługuje 10-proc. zwolnienie w podatku, a przy utworzeniu od 11 do 20 miejsc pracy – 20-proc. zwolnienie w podatku, itd.

Rada Miejska we Wrocławiu podjęła w tej sprawie wiele uchwał, jak:

1) uchwałę w sprawie zwolnienia z podatku od nieruchomości budynków lub ich części zajętych przez mikroprzedsiębiorców i małych przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą, w ramach programu pomocy de minimis. Interesujące, że zwolnienie w podatku od nieruchomości dotyczy wszystkich mikro i małych przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą w zakresie wszystkich przedmiotów opodatkowania. Ze zwolnienia nie mogą jednak skorzystać podmioty gospodarcze zalegające w podatku oraz podmioty powstałe w wyniku przekształcenia, połączenia itp.

2) uchwałę w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości w ramach programu pomocy regionalnej na wspieranie nowych inwestycji dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w obrębie parków przemysłowych, parków technologicznych oraz specjalnych stref ekonomicznych. Parkami nazwano zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną. Uchwała przewiduje m.in. zwolnienie w podatku w zależności od poziomu nakładów inwestycyjnych w parkach technologicznych, za każde zainwestowane w rozwój 10 000 zł podatnik uzyskuje zwolnienie za 50 m2 powierzchni budynku. W uchwale przewidziano także zwolnienie w całości od podatku od nieruchomości, ale w odniesieniu do nowo wybudowanych budynków lub budowli w obrębie parków technologicznych. Z pomocy wyłączono budynki związane z działalnością handlową i stacjami paliw.

3) uchwałę w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości w ramach programu pomocy regionalnej na wspieranie nowych inwestycji przeznaczonego dla małych, średnich i dużych przedsiębiorców. Zwolnienie ma charakter generalny i obejmuje zwolnieniem w całości wszystkie przedmioty opodatkowania, nieruchomości z obiektami nowo wybudowanymi lub zakupione na rynku pierwotnym lub zakupione od gminy Wrocław bądź od innych podmiotów. Zwolnieniem objęto również nieruchomości przeznaczone na parkingi w nowo wybudowanych parkingach o charakterze komercyjnym. Z pomocy wyłączono także budynki związane z handlem i stacjami paliw. W tym przedmiocie wydano także inne uchwały o podobnym charakterze.

Ale gdzie ta łyżka dziegciu, czyli czego przedsiębiorcy, potencjalni beneficjenci obdarowywani pomocą powinni się obawiać?

Przede wszystkim należy bardzo dokładnie zapoznać się z warunkami udzielanej pomocy określanej w danej uchwale rady gminy oraz ze szczegółowymi przepisami normującymi kwestie udzielania różnych form pomocy.

Dla przykładu, zazwyczaj w uchwałach określone są zobowiązania potencjalnych beneficjentów pomocy w zakresie:

· obowiązku informowania o innej pomocy publicznej,

· obowiązku zwrotu kwoty ponad dopuszczalną kwotę,

· obowiązku powiadomienia o utracie prawa do zwolnienia,

· obowiązku zwrotu pomocy poprzez zapłatę należnego podatku od nieruchomości.

Potencjalny beneficjent pomocy powinien też pamiętać, że jeśli z uchwały rady gminy wynika, że utraci on prawo do pomocy, gdy nowa inwestycja nie zostanie utrzymana przez okres 5 lat, to w przypadku przeoczenia tego obowiązku przy niespełnieniu warunków utrzymania inwestycji przez okres 5 lat, nie tylko będzie musiał zwrócić w całości otrzymaną pomoc (w istocie będzie to kwota zwolnienia od podatku od nieruchomości), ale też będzie zobowiązany do zapłaty jej wraz z należnymi odsetkami od zaległości podatkowych.

Czy jednak jest możliwe, że w wyniku tzw. luzu interpretacyjnego dojdzie do uchwalenia rady gminy w przedmiocie zwolnienia od podatku w sposób odmienny niż wynika to w przepisach obowiązującego prawa? I czy konsekwencje udzielonej pomocy dotkną podatnika, czy nie?

Pytanie jest istotne, gdyż bywa że Komisja Europejska wszczyna postępowanie w odniesieniu do sprawy udzielonej pomocy inwestycyjnej, na przykład w przypadku pomocy udzielonej przedsiębiorcy ad hoc, wtedy gdy zakres udzielanej pomocy ad hoc nie pozostaje w zgodzie z celami wspólnego rynku. Podstawę prawną postępowania wyjaśniającego Komisji stanowi w tym zakresie art. 88 Traktatu WE.

Jak wiadomo, z przepisów unijnych wynika, że pomoc publiczna udzielana w danym państwie członkowskim musi być zgodna z normami Traktatu, w przeciwnym przypadku, tj. stwierdzenia niezgodności, beneficjent pomocy musi taką pomoc zwrócić. Mówi o tym jednoznacznie art. 14 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999, stanowiąc, że beneficjent jest zobowiązany zwrócić wszelką pomoc udzieloną bezprawnie.

Celem niniejszego artykułu było przypomnienie przedsiębiorcom, że inwestując w rozwój własnych firm, powinni pamiętać o możliwości skorzystania z różnych, alternatywnych rodzajów pomocy polegającej na zwolnieniu w podatku od nieruchomości. Ale potencjalni beneficjenci pomocy powinni też pamiętać o przestrogach związanych z warunkami prawnymi uzyskiwanej pomocy i choć darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby, to w tym przypadku, z ostrożności, należy.