Podatek od nieruchomości a współwłasność

Czy solidarna odpowiedzialność współwłaścicieli za zobowiązanie podatkowe uniemożliwia skorzystanie z ustawowego prawa do zwolnienia z podatku?

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje informacje o niekorzystnym dla podatników stanowisku organów podatkowych w sytuacji, gdy jeden ze współwłaścicieli nieruchomości solidarnie zobowiązanych do zapłaty podatku korzysta ze zwolnienia podatkowego lub obowiązek podatkowy go nie dotyczy. W takich sprawach w ocenie sądów nie może być tak, że solidarna odpowiedzialność współwłaścicieli za zobowiązanie z tytułu podatku od nieruchomości uniemożliwia skorzystanie z ustawowego prawa do zwolnienia z obowiązku podatkowego. Tymczasem organy podatkowe pomijają wykładnię przepisów przyjętą przez sądy administracyjne.

Tytułem przykładu w swoim wystąpieniu do Ministra Finansów Rzecznik Praw Obywatelskich odwołuje się do sprawy jednej ze spółdzielni mieszkaniowych, która będąc razem z gminą współwłaścicielem gruntu rolnego, złożyła deklarację dotyczącą podatku rolnego i opłaciła go na zasadach obowiązujących osoby prawne. Organ podatkowy wezwał spółdzielnię do zapłaty podatku w części przypadającej na gminę pomimo tego, że ta była ustawowo zwolniona z podatku. Zdaniem organu, spółdzielnia jest solidarnie zobowiązana do zapłaty całości zobowiązania podatkowego. Następnie wobec odmowy zapłaty podatku, organ na podstawie złożonej deklaracji wystawił tytuł wykonawczy, wszczął egzekucję administracyjną i zajął rachunek bankowy spółdzielni do wysokości podatku, przypadającego na gminę z tytułu posiadanego udziału we współwłasności.

Na gruncie ustawy o podatku rolnym obowiązuje ogólna zasada, zgodnie z którą jeżeli grunty stanowią współwłasność lub znajdują się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowią odrębny przedmiot opodatkowania podatkiem rolnym, a obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach/posiadaczach (art. 3 ust. 5 upr). Podobną regulację zawiera ustawa o podatkach i opłatach lokalnych. W myśl art. 3 ust. 4 upiol, co do zasady, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany jest współwłasnością lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach. Ustawodawca przewidział wyjątek od stosowania zasady odpowiedzialności solidarnej za zobowiązanie podatkowe. Dotyczy on współwłasności w częściach ułamkowych lokalu użytkowego – garażu wielostanowiskowego w budynku mieszkalnym wraz z gruntem stanowiących odrębny przedmiot własności. W takiej sytuacji obowiązek podatkowy ciąży na współwłaścicielach w zakresie odpowiadającym ich udziałowi w prawie własności (art. 3 ust. 4a upiol). Zgodnie zaś z art. 91 ustawy Ordynacja podatkowa, do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy ustawy Kodeks cywilny dla zobowiązań cywilnych. Instytucja zobowiązania solidarnego została uregulowana w art. 366-378 kc, natomiast zgodnie z art. 366 § 1 kc kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Przenosząc powyższe na grunt podatkowy, wskazać należy, że zasadniczo obowiązek zapłaty podatku od nieruchomości stanowiącej współwłasność ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach. W konsekwencji, każdy ze współwłaścicieli będzie zobowiązany solidarnie do zapłacenia podatku, przy czym uiszczenie podatku przez jednego z nich zwalnia pozostałych z tego obowiązku.

W praktyce może się jednak zdarzyć tak, że obowiązek podatkowy nie będzie dotyczył jednego ze współwłaścicieli (Skarbu Państwa oraz gminy) lub współwłaściciel, będzie spełniał warunki do zwolnienia z podatku. Przykładowo mogą to być gminy, uczelnie, publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty, instytuty naukowe, instytuty badawcze, przedsiębiorcy o statusie centrum badawczo-rozwojowego, zakłady pracy chronionej, w sytuacjach szczegółowo określonych w art. 12 upr oraz art. 7 upiol. Wówczas powstaje pytanie, w jaki sposób należy obliczyć wymiar należnego podatku. Sądy administracyjne stoją na stanowisku, zgodnie z którym jeżeli jeden ze współwłaścicieli korzysta ze zwolnienia, to wartość podatku od całej nieruchomości należy pomniejszyć proporcjonalnie o przypadającą na tego właściciela kwotę podatku, np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 czerwca 2013 r. (sygn. akt II FSK 2096/11), z dnia 5 marca 2014 r. (sygn. akt II FSK 748/12), z dnia 15 stycznia 2015 r. (sygn. akt II FSK 3012/12), a także prawomocne wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 kwietnia 2015 r. (sygn. akt I SA/Kr 210/15) oraz z dnia 3 lipca 2015 r. (sygn. akt I SA/Kr 673/15).

Wobec powyższego, z punktu widzenia organu stojącego na straży wolności i praw obywateli, za niepokojące należy uznać pomijanie przez organy podatkowe powyżej przywołanych poglądów judykatury. Takie stanowisko z pewnością nie służy realizacji zasady pogłębiania zaufania do organów podatkowych.