Oczyszczalnie przydomowe

Mieszkańcy miast to mają szczęście! Zadowoleni powinni być również mieszkańcy wsi, ale skanalizowanej. Wszyscy oni nie mają problemu z odprowadzaniem ścieków i nie przejmują się zanieczyszczeniem środowiska, powierzając troskę o to odpowiednim firmom i instytucjom. Jak sobie jednak poradzić, gdy nie jesteśmy tymi „wybrańcami losu” i w pobliżu naszej działki nie ma instalacji kanalizacyjnej?
Są na to co najmniej dwa rozwiązania: szambo lub przydomowa oczyszczalnia ścieków. Trzecie rozwiązanie, czyli nierobienie niczego ze ściekami, nie jest wskazane, a wręcz jest zabronione!
Ścieki należy oczyszczać, gdyż:

• stanowią zagrożenie dla zdrowia mieszkańców (siedlisko bakterii, wirusów i pasożytów),
• zagrażają środowisku naturalnemu,
• mogą być źródłem skażenia wód gruntowych i powierzchniowych,
• po prostu brzydko pachną.

Gromadzenie ścieków w bezodpływowych zbiornikach, potocznie nazywanych szambami, nadal jest w Polsce jednym z najbardziej powszechnych sposobów radzenia sobie z tym „śmierdzącym” problemem. Jest to głównie wynikiem przekonania, że przydomowe oczyszczalnie ścieków są bardzo skomplikowane, zajmują dużo miejsca i są drogie. Na co jednak faktycznie „skazują” się inwestorzy, wybierając szambo? Po pierwsze, zbiornik bezodpływowy zawsze się kiedyś napełni. Przy odbieraniu ścieków z ubikacji, łazienki, kuchni, a nawet pralki, częstotliwość opróżniania zbiornika jest duża. Po drugie, nie każda oczyszczalnia jest w stanie przyjąć tego rodzaju ścieki. W związku z tym transport do innej oczyszczalni, często znacznie oddalonej, jest bardzo drogi. Również sam proces opróżniania zbiornika przez wóz asenizacyjny nie jest przyjemny dla otoczenia.
Czy zatem warto zainteresować się oczyszczalniami przydomowymi? Jest to niewątpliwie najlepsze rozwiązanie dla inwestora indywidualnego. Stosowanie takich oczyszczalni jest: zgodne z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego; niektóre rozwiązania pozwalają na wykorzystanie oczyszczonych ścieków; są tańsze w eksploatacji od tradycyjnego szamba; większość rozwiązań nie wymaga dodatkowego zasilania; nie wydzielają brzydkich zapachów.

Zasada działania przydomowej oczyszczalni

Dostępne oczyszczalnie ścieków różnią się konstrukcją i szczegółami stosowanej technologii, mogą być prostej konstrukcji i bardziej skomplikowane, tańsze i droższe. Ogólnie proces oczyszczania ścieków można podzielić na dwa etapy:

Etap I – odseparowanie substancji stałych w osadniku gnilnym i poddanie ich procesowi beztlenowej fermentacji, w wyniku którego rozkładają się na substancje rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie. Cząstki nierozpuszczalne opadają na dno, tworząc osad.
Etap II – usunięcie substancji rozpuszczonych w wodzie na skutek biochemicznego rozkładu zanieczyszczeń. Usuwane substancje stanowią pożywkę dla mikroorganizmów zwierzęcych i roślinnych, głównie bakterii.

Aby proces oczyszczania był skuteczny, osadnik musi mieć odpowiednią pojemność. Minimalna wielkość to 3 m3. Aby wydłużyć drogę przepływu ścieków, osadnik dzieli się na komory (4 m3 – 2 komory, powyżej 4 m3 – 3 komory).
Przy obliczaniu pojemności osadnika gnilnego należy uwzględnić:

• liczbę mieszkańców – przyjmuje się 150 litrów na dobę od jednej osoby,
• częstotliwość opróżniania zbiornika z osadów (co najmniej 1 raz na rok).

Osadniki mogą być plastikowe lub żelbetowe (prefabrykowane lub wylewane bezpośrednio na budowie).
Elementami uzupełniającymi oczyszczalnię przydomową są:

• komin wentylacyjny – odprowadza powstające gazy w zbiorniku (siarkowodór, metan, dwutlenek węgla) do atmosfery, musi być wyprowadzony ponad dach budynku,
• studzienki kontrolne – umożliwiają dostęp do zbiornika,
• filtr doczyszczający – wyłapuje stałe cząstki ścieków na wylocie ze zbiornika,
• separator tłuszczu – zabezpiecza przed osadzaniem tłuszczu w instalacji (nie jest wymagany w budownictwie jednorodzinnym).

Opróżnianie i konserwacja osadnika gnilnego

Opróżnianie zbiornika polega na usunięciu osadu oraz kożucha, który podczas procesu fermentacji tworzy się na powierzchni z substancji lżejszych od wody. Osad powinien być wywieziony do oczyszczalni ścieków lub – po odwodnieniu i zagęszczeniu – na składowisko odpadów. Kożuch w plastikowych workach wywozi się na wysypisko śmieci. W trakcie opróżniania osadnika plastikowego należy dopełnić go wodą, aby zrównoważyć parcie gruntu. W trakcie ewentualnej konserwacji osadnika przed wejściem do środka należy go uprzednio przewietrzyć (co najmniej pół godziny przed wejściem). Wszelkie prace powinny być prowadzone w asyście drugiej osoby.

Oczyszczanie biologiczne

Ścieki po przejściu przez osadnik gnilny są następnie doczyszczane w wyniku zachodzących procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych. Osadzanie się ścieków na powierzchni cząstek gruntu lub filtra powoduje intensywny rozwój mikroorganizmów, tworzących tzw. błonę biologiczną. Mikroorganizmy te powodują rozkład zanieczyszczeń w warunkach tlenowych na stałe i gazowe produkty nieorganiczne oraz na masę komórkową. Intensywność tych procesów zależy od temperatury.
W zależności od rodzaju podłoża i zasady napowietrzania oczyszczalnie biologiczne dzieli się na pięć typów:

1. drenaż rozsączający,
2. filtr piaskowy,
3. filtr gruntowo-roślinny,
4. złoże biologiczne,
5. zbiornik z osadem czynnym.

Wyboru typu oczyszczalni dokonuje się z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska, warunków wodnych i gruntowych w miejscu lokalizacji oczyszczalni oraz kosztu montażu i eksploatacji.
Drenaż rozsączający równomiernie wprowadza do gruntu wstępnie oczyszczone w osadniku ścieki. Aby były one skutecznie unieszkodliwiane, muszą dopływać w bardzo małych ilościach, dlatego ważna jest odpowiednia długość drenów. Długość wyznaczana jest z uwzględnieniem liczby mieszkańców oraz przepuszczalności gruntu. Warstwa gruntu oddzielająca dreny od lustra wody gruntowej musi wynosić co najmniej 1,5 m. Dreny mogą być ceramiczne lub z perforowanego PVC.
W związku z koniecznością dostarczenia tlenu potrzebnego do procesów rozkładu zanieczyszczeń, dreny muszą posiadać wywiewniki wentylacyjne.
W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych, drenaż rozsączający można umieścić w sztucznym nasypie, tzw. kopcu filtracyjnym. Ze względu na wielkość nasypu (k.. 100 m2) koszt wykonania takiej instalacji jest wysoki. Wyniesienie drenażu ponad poziom gruntu jest mniej korzystne w stosunku do wcześniejszego rozwiązania ze względu na niemożność wykorzystania powierzchni działki przeznaczonej na kopiec.
Filtr piaskowy jest dobrym rozwiązaniem w przypadku nieodpowiednich warunków gruntowych (grunt nieprzepuszczalny lub za szybko przepuszczający) oraz przy wysokim poziomie wód gruntowych. Może być zbudowany jako filtr pionowy lub poziomy (różnica w kierunku przepływu ścieków). Zbudowany jest z dwóch układów drenaży: zasilającego i zbierającego oraz warstwy piasku. Od gruntu jest oddzielony folią. Po przefiltrowaniu przez piasek oczyszczone ścieki są zbierane i odprowadzane do gruntu lub wód powierzchniowych. Filtr gruntowo-roślinny jest podobnym rozwiązaniem do filtru piaskowego. Na jednego mieszkańca należy przeznaczyć około 5–6 m2 powierzchni działki na obsadę roślinnością bagienną. Najczęściej stosowana jest trzcina pospolita. Zadaniem roślinności jest spulchnienie piasku lub drobnego żwiru oraz dostarczanie powietrza do złoża. Filtr wykonuje się uwzględniając głębokość przemarzania gruntu. Powinien mieć on grubość ok. 60–70 cm i być odizolowany od podłoża np. folią lub papą. Przefiltrowana woda może być odprowadzana do rzeki lub stanowić zasilanie własnego stawu lub oczka wodnego. Można ją również wykorzystać do celów gospodarskich, tj. podlewania trawników, drzew lub spłukiwania ubikacji. Nie nadaje się ona do podlewania upraw warzywnych.
Złoże biologiczne stosuje się w przypadku trudnych warunków gruntowych lub przy braku miejsca na działce na zbudowanie filtra lub drenażu. Jest to specjalnie skonstruowany zbiornik wypełniony materiałem filtracyjnym (tłuczeń, kamienie, torf lub specjalne plastikowe kształtki), na którym rozwijają się mikroorganizmy, tworząc tzw. błonę biologiczną. Doprowadzane do zbiornika powietrze umożliwia zachodzenie tlenowych procesów rozkładu zanieczyszczeń. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do gruntu przez studnie chłonną lub do wód powierzchniowych.
Zbiornik z osadem czynnym zbudowany jest z komory osadu czynnego i osadnika wtórnego. W pierwszej części tworzą się w postaci kłaczków zespoły organizmów, takich jak: bakterie, pierwotniaki, glony, grzyby, drożdże, pleśnie i inne, które mieszają się ze ściekami. Aby umożliwić rozwój osadu, do komory podawane jest powietrze z dmuchawy lub kompresora. Organizmy zwiększają swoją objętość i jednocześnie obumierają. Po około 4–16 godzinach mieszanina kierowana jest do osadnika wtórnego, gdzie następuje osadzanie się obumarłego osadu i rozłożonych zanieczyszczeń oraz recyrkulacja osadu czynnego do komory napowietrzania. Sterowanie całym procesem odbywa się automatycznie. Oczyszczone ścieki mogą być odprowadzane do gruntu lub do wód powierzchniowych.

To trzeba wiedzieć

Aktualnie obowiązującym w Polsce przepisem prawnym dotyczącym odprowadzania ścieków do środowiska jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z 29 listopada 2002 roku (Dz. U. Nr 212) w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. W paragrafie 3.4 czytamy: Ścieki wprowadzone do wód z indywidualnych systemów oczyszczania nie powinny przekraczać najwyższych dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, dla oczyszczalni ścieków komunalnych o RLM poniżej 2000. (RLM — równoważna liczba mieszkańców).
We wspomnianym załączniku podanych jest pięć wartości:

1. Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5) = 40 mg O2/l
2. Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZTCr) = 150 mg O2/l
3. Zawiesiny ogólne = 50 mg/l
4. Azot ogólny = 30 mg N/l
5. Fosfor ogólny = 5 mg P/l

Paragraf 11.2 określa warunki odprowadzania ścieków do gruntu:
Ścieki bytowe mogą być wprowadzane do ziemi za pomocą podpowierzchniowych urządzeń infiltracyjnych, w granicach gruntu stanowiącego własność odprowadzającego, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

• ścieki pochodzą z wolno stojących budynków mieszkalnych niepodłączonych do systemu kanalizacyjnego i zlokalizowanych poza obszarami stref ochronnych ujęć wody podziemnej;
• ilość ścieków nie przekracza 5,0 m3 na dobę;
• ścieki są oczyszczane wstępnie za pomocą procesów, w których BZT5 dopływających ścieków jest redukowane co najmniej o 20 proc., a zawartość zawiesin ogólnych co najmniej o 50 proc.;
• najwyższy poziom wód podziemnych znajduje się co najmniej 1,5 m pod dnem urządzenia rozsączającego.

Należy pamiętać, że zgodnie z Prawem Budowlanym zamiar budowy przydomowej oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę należy zgłosić we właściwym dla miejsca zamieszkania Urzędzie Gminy, a oczyszczalnie powyżej 5 m3 wymagają dodatkowo ustaleń w Wydziale Ochrony Środowiska. Zgłoszenia należy dokonać na co najmniej 30 dni przed planowanym rozpoczęciem prac, dołączając do niego dokładny opis rodzaju robót budowlanych, termin rozpoczęcia robót, oświadczenie o prawie do nieruchomości oraz odpowiednie szkice i rysunki. Jeśli w ciągu 30 dni od zgłoszenia inwestor nie otrzyma decyzji o sprzeciwie, można przystąpić do wykonania inwestycji.

powrót do listy artykułów