Należyty stan estetyczny obiektów budowlanych

Organy nadzoru budowlanego w ramach swoich kompetencji mogą nakazać, w stosunku do obiektu znajdującego się w nieodpowiednim stanie technicznym albo powodującego swym wyglądem oszpecenie otoczenia, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości.

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju zajęło stanowisko w sprawie stanu estetycznego obiektów budowlanych. Zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409, z późn. zm.), organy nadzoru budowlanego w ramach swoich kompetencji mogą nakazać, w stosunku do obiektu znajdującego się w nieodpowiednim stanie technicznym albo powodującego swym wyglądem oszpecenie otoczenia, usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku. W przypadku nieodpowiedniego stanu technicznego możliwe jest również zakazanie użytkowania obiektu budowlanego lub jego części do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Użyte w art. 66 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo budowlane sformułowanie „oszpecenie obiektu” jest zwrotem niedookreślonym, co oznacza, że organ stosujący prawo posiada pewien zakres swobody w ocenie, czy stan estetyczny obiektu budowlanego faktycznie powoduje oszpecenie otoczenia. Zgodnie z tezą wyrażoną w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 5 czerwca 2002 r. (sygn. SA/Rz 77/02) przez należyty stan estetyczny obiektu budowlanego należy rozumieć utrzymanie w dobrym stanie elewacji i wyglądu obiektu oraz innych jego elementów, jak też zapewnienie harmonii pomiędzy wyglądem obiektu a otoczeniem naturalnym i stworzonym przez człowieka. W razie zaś stwierdzenia, iż istotnie estetyka budynku odbiega od obowiązujących w ocenie organu standardów i powoduje oszpecenie otoczenia, organ ten władny jest w oparciu o przedmiotowy art. 66 ustawy Prawo budowlane nałożyć decyzją na właściciela lub zarządcę obowiązek usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Zgodnie natomiast z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2003 r., (sygn. SA/Sz 2255/01), przesłanka do wydania decyzji na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo budowlane odnosi się do skrajnych zaniedbań w estetyce obiektu przy uwzględnieniu otoczenia, a ciężar udowodnienia tej okoliczności spoczywa na organie administracji. W konsekwencji nie każda nieprawidłowość w utrzymaniu obiektu budowlanego wpływająca na jego estetykę będzie uzasadniała podjęcie działań przez organ nadzoru budowlanego – granicę będzie wyznaczała wykładania celowościowa omawianego art. 66 ustawy Prawo budowlane. Niewykonywanie przez właścicieli obiektów obowiązków, nałożonych na podstawie art. 66 ustawy Prawo budowlane, powinno spotkać się z natychmiastową reakcją organów nadzoru budowlanego, polegającą na wdrożeniu postępowania egzekucyjnego. W ramach tego postępowania możliwe jest m.in. zastosowanie wykonania zastępczego wobec zobowiązanego, jeżeli nie zamierza dobrowolnie spełnić obowiązków nałożonych przez ten organ. Wskazać również należy na brzmienie art. 62 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane. Przepis ten nakłada na właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego obowiązek poddawania obiektu – w czasie jego użytkowania – okresowej kontroli co najmniej raz na 5 lat. Kontrola ta powinna polegać na sprawdzeniu m.in. estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia.

Organy nadzoru budowlanego posiadają na gruncie ustawy Prawo budowlane odpowiednie narzędzia prawne oddziaływania na inwestorów niewykończonych obiektów budowlanych. Przepis art. 67 ustawy Prawo budowlane upoważnia organ nadzoru budowlanego do wydania nakazu rozbiórki w przypadku obiektów budowlanych nieużytkowanych nienadających się do remontu, odbudowy lub wykończenia. Należy przy tym zaznaczyć, że w postępowaniu toczącym się na podstawie omawianego przepisu istotne jest ustalenie zamiarów i możliwości właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego oraz istniejącego w dniu orzekania stanu prawnego. Toteż uprawdopodobnienie przez osobę zobowiązaną możliwości przeprowadzenia remontu, odbudowy lub wykończenia obiektu może stanowić podstawę wydania decyzji na podstawie art. 66 przedmiotowej ustawy. Ponadto, organy nadzoru budowlanego w celu natychmiastowego zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i mienia przed ewentualnym zawaleniem się budynku lub jego części, z uwagi na jego zły stan techniczny mogą skorzystać z unormowania art. 69 ustawy Prawo budowlane. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu w razie konieczności niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia, właściwy organ zapewni, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowanie niezbędnych środków zabezpieczających. Zgodnie natomiast z ust. 2 art. 69 ustawy Prawo budowlane do zastosowania, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, środków o których mowa w ust. 1 tego artykułu, upoważnione są również organy Policji i Państwowej Straży Pożarnej, przy czym o podjętych działaniach organy te powinny niezwłocznie zawiadomić właściwy organ nadzoru budowlanego.

Niezależnie od powyższego w dniu 24 kwietnia 2015 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Ustawa ta ma na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowych instytucji i rozwiązań systemowych, które powstrzymają degradację krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz zapewnią jego zachowanie, w szczególności poprzez wprowadzenie reglamentacji działalności polegającej na instalowaniu tablic i urządzeń reklamowych.