Koniec przymusowego odkupu nieruchomości?

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepisy umożliwiające Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa przymusowy odkup sprzedanych wcześniej nieruchomości rolnych lub ich wykup w szczególnych warunkach.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepisy umożliwiające Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa przymusowy odkup sprzedanych wcześniej nieruchomości rolnych lub ich wykup w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 4, ustawy z 11 kwietnia 2003 r., o kształtowaniu ustroju rolnego (DzU z 2003 r., nr 64, poz. 592), jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej następuje w wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, Agencja może zasadniczo złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej. Przy tym, jeśli ta równowartość pieniężna nie wynika z treści umowy, Agencja określa ją przy zastosowaniu sposobów ustalania wartości nieruchomości przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami. Zaś gdy ta równowartość pieniężna, wynikająca z treści umowy, rażąco odbiega od wartości rynkowej nieruchomości rolnej, Agencja może – w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu – wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej nieruchomości, przy zastosowaniu sposobów jej ustalania przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami. Innymi słowy, z pewnymi wyjątkami, Agencja Nieruchomości Rolnych może wykupić prawie każdą nieruchomość rolną, której własność przenoszona jest w drodze innej niż umowa sprzedaży (np. zamiana, darowizna, dożywocie).

Natomiast zgodnie z art. 29 ust. 5 ustawy, z 19 października 1991 r., o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (DzU z 1991 r., nr 107, poz. 464 ze zm.) Agencji przysługuje prawo odkupu nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w okresie 5 lat, licząc od dnia jej nabycia od Agencji, z wyjątkiem nieruchomości położonych w granicach specjalnych stref ekonomicznych. Przy czym to prawo odkupu powinno być ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wyżej wymieniony art. 4 jest bardzo niejasną regulacją, gdyż nie wskazuje w sposób precyzyjny w stosunku do gruntów objętych, jakimi umowami Agencja miałaby prawo wykonać wykup. Z przepisu tego nie wynika też, kto ma obowiązek informowania Agencji o transakcji oraz na jakim jej etapie kontraktowania miałoby to nastąpić, zaś odesłanie do przepisów dotyczących pierwokupu nie spełnia wymogu prawidłowej legislacji.

Przy tym regulacje te stanowią zbyt mocną ingerencję w prawo własności, nadmiernie ograniczając możliwość dysponowania własnością. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, z napływających skarg wynika, że Agencja często korzysta ze swego prawa w celach spekulacyjnych, odkupując ziemię po cenach sprzedaży sprzed kilku lat i następnie odsprzedając ją znacznie drożej. Z tego powodu przepis ten narusza też konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do państwa. Obecnie pozostaje czekać na decyzję Trybunału Konstytucyjnego orzekającą, czy taki przymusowy wykup/odkup nieruchomości rolnych jest zgodny/niezgodny z Konstytucją.

powrót do listy artykułów