Jak zmieniło się polskie budownictwo w ciągu 10 lat?

Budownictwo to jedna z kluczowych gałęzi polskiej gospodarki mającą spory udział w PKB. Mimo barier utrudniających funkcjonowanie firm budowlanych w Polsce widoczny jest stały rozwój tego sektora. W ciągu ostatnich 10 lat znacznej poprawie uległy przede wszystkim kwestie bezpieczeństwa na budowie. Przyczyniło się do tego powstanie Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie.

Budownictwo jedną z sił napędowych polskiej gospodarki

Rynek budownictwa w Polsce w 2019 r. stanowił 6,6 proc. PKB. Jego łączna wartość wyniosła 145,5 mld zł, co sprawiło, że znalazło się ono wśród najbardziej zyskownych sektorów gospodarki (zaraz za handlem oraz przemysłem). W latach 2009-2019 wartość rynku budownictwa wzrosła o 48 proc., jednak równocześnie o 0,9 pkt proc. zmalał jego udział w strukturze PKB.

W ubiegłym roku w sektorze budownictwa zatrudnionych było 0,98 mln osób, co stanowiło 6,1 proc. wszystkich polskich pracowników. Wyższe wskaźniki wystąpiły tylko w przetwórstwie przemysłowym, handlu, rolnictwie oraz w edukacji. Większość polskich firm budowlanych, bo aż 97 proc., stanowiły tzw. mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające do 9 osób. Wynika to faktu, iż w branży budowlanej dominującą formą prawną było prowadzenie własnej działalności.

Wciąż jednak największy odsetek pracowników zatrudniały duże przedsiębiorstwa. Warunki tego zatrudnienia nie były jednak szczególnie atrakcyjne. Średnie wynagrodzenie w budownictwie w 2019 r. było bowiem jednym z najniższych w kraju. W ubiegłym roku pracownik budowlany w Polsce zarabiał średnio 4061 zł miesięcznie.

Jakie są bariery działalności budowlanej w Polsce?

W 2019 r. najbardziej znaczącymi barierami funkcjonowania budownictwa w Polsce okazały się być wysokie koszty zatrudnienia, niedobór wykwalifikowanych pracowników oraz wysokie obciążenia budżetowe. Spośród nich największym utrudnieniem były deficyty kadrowe. W 2010 r. problem ten wskazywało zaledwie 1-2 proc. polskich firm budowlanych. Wraz z początkiem 2015 r. wskaźnik ten zaczął jednak dynamicznie rosnąć, osiągając w 2 poł. 2018 r. wartość 53,7 proc.

Drugą najpoważniejszą barierą dla firm budowlanych w Polsce były wysokie koszty zatrudnienia. Od 2009 r. wskaźnik przedsiębiorstw borykających się z danym problemem utrzymywał się na poziomie 50 proc., a od 2012 r. oscylował wokół wartości 60 proc. Dodatkowym utrudnieniem były stale rosnące koszty materiałów budowlanych. W 2019 r. stanowiły one bowiem od 40,6 proc. do 50 proc. wszystkich kosztów działalności. Wzrosła także liczba przedsiębiorstw, których główne problemy wynikały z braku stabilności prawa budowlanego. 10 lat temu stanowiły one 13,6 proc. wszystkich firm budowlanych, a pod koniec 2019 r. już 36,3 proc.

Z drugiej strony, niektóre z barier budownictwa, które spędzały sen z powiek polskim przedsiębiorcom w 2009 r., w ostatnich latach straciły na znaczeniu. Zalicza się do nich zbyt duża konkurencja, niedostateczny popyt na usługi oraz wysokie koszty finansowej obsługi działalności. Pod koniec 2019 r. procent firm budowlanych wskazujących na dane problemy był znacznie niższy niż na początku dokonywania pomiarów.

Stan bezpieczeństwa w polskim budownictwie

W ciągu ostatnich 10 lat poziom bezpieczeństwa na polskich budowach uległ zdecydowanej poprawie. Liczba osób, które zostały poszkodowane podczas wykonywania swoich obowiązków spadła z 8684 w 2009 r. do 4743 w 2019 r., co stanowi 45 proc. poprawę. Należy podkreślić, że w tym samym okresie czasu liczba wypadków w miejscu pracy w skali całego kraju zmniejszyła się o jedyne 4 proc. Co więcej, największy spadek liczby poszkodowanych w budownictwie nastąpił w przypadku wypadków ciężkich i śmiertelnych (odpowiednio o 75 i 63 proc.).

W latach 2009-2019 wypadkom na budowie ulegali najczęściej pracownicy pomocniczy. Jest to związane z faktem, iż w tej grupie znajdują się najmniej wykwalifikowane osoby, które często nie mają żadnego doświadczenia. Najmniej zdarzeń miało miejsce w najmniejszych przedsiębiorstwach. Z kolei jeśli chodzi o najpoważniejsze wypadki to sytuacja wyglądała nieco inaczej. Najwięcej śmiertelnych i ciężkich wypadków, bo aż 5,67 proc. miało miejsce w mikroprzedsiębiorstwach, a najmniej (1,14 proc.) w zakładach zatrudniających więcej niż 250 pracowników.

Działalność Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budowie

Według najnowszych danych Eurostatu polskie place budowy są jednymi z najbezpieczniejszych w skali europejskiej. Wskaźnik wypadków na budowie ze skutkiem śmiertelnym wynosi w Polsce 5,18 na 100 tys. zatrudnionych, co stawia nasz kraj w ścisłej czołówce. Kluczową rolę w poprawie bezpieczeństwa odegrało utworzenie przez największych polskich generalnych wykonawców Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budowie.
Główną misją powstałego w 2010 r. stowarzyszenia jest ograniczenie liczby wypadków na budowach poprzez propagowanie kultury bezpieczeństwa, zwiększanie świadomości dotyczącej niebezpieczeństw związanych z pracą na budowie oraz wdrażanie działań zapobiegawczych. W firmach, które uczestniczą w porozumieniu wdrożony jest m.in. jednolity proces obowiązkowych szkoleń z zakresu BHP oraz system potwierdzający kwalifikacje pracowników.