Hipoteka przymusowa

Przepis Ordynacji podatkowej przyznający pierwszeństwo zaspokojenia hipotekom przymusowym Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczającym zobowiązania podatkowe, zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności, jest niezgodny z art. 32 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem, z 26 listopada 2007 r. sygn. akt P 24/07, orzekł, iż art. 36§1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r., nr 8, poz. 60 ze zm.) w zakresie, w jakim przyznaje pierwszeństwo zaspokojenia hipotekom przymusowym Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego zabezpieczającym zobowiązania podatkowe, zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności, jest niezgodny z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, statuującym zasadę równości wobec prawa i niedyskryminacji. Cytowany przepis Ordynacji podatkowej stwierdzał zaś, że hipoteka przymusowa jest skuteczna wobec każdorazowego właściciela przedmiotu hipoteki i przysługuje jej pierwszeństwo zaspokojenia przed hipotekami ustanowionymi dla zabezpieczenia innych należności. Przy tym ogólne kwestie dotyczące hipotek reguluje dział II ustawy, z 6 lipca 1982 r., o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r., nr 124, poz. 1361 ze zm.).

Trzeba podkreślić, że przedmiotowa hipoteka przymusowa jest szczególnym rodzajem hipoteki, ustanowionym w celu skuteczniejszej egzekucji zobowiązań podatkowych przez państwo. Przy tym ustawodawca – niezgodnie z Konstytucją – przyznał Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego pierwszeństwo zaspokojenia z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości należności podatkowych zabezpieczonych podatkową hipoteką przymusową przed innymi należnościami zabezpieczonymi hipotecznie. Działo się tak niezależnie od daty powstania rzeczonej hipoteki.

Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny, cechą istotną wszystkich adresatów zakwestionowanego przepisu jest posiadanie przez nich statusu wierzyciela, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipotecznie i zaliczona do tej samej kategorii wierzytelności. A przy tym, zgodnie z cytowaną ustawą o księgach wieczystych i hipotece, istotą każdej hipoteki są zasady pierwszeństwa i jawności. Wierzyciele działają więc w zaufaniu do treści ksiąg wieczystych i ujawnionego w nich stanu obciążenia nieruchomości. W sytuacji prawnej, jaka miała miejsce przed zakwestionowaniem wyżej wymienionego przepisu Ordynacji podatkowej zaufanie wierzycieli do tak ukształtowanego mechanizmu działania zabezpieczenia hipotecznego zostało poważnie podważone. Przepis ten umożliwiał bowiem Skarbowi Państwa pozbawienie innych wierzycieli – w każdym czasie i w sposób niemożliwy do przewidzenia – zaspokojenia ich wierzytelności zabezpieczonych wcześniej ustanowionymi na nieruchomości hipotekami.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego takie uprzywilejowanie Skarbu Państwa jest nieuzasadnione. Nie jest też ono konieczne z punktu widzenia ochrony interesu fiskalnego państwa, które ma już – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – wystarczające instrumentarium na gruncie istniejącego stanu prawnego. Taka ochrona interesu fiskalnego państwa dokonywana byłaby przy tym z pokrzywdzeniem innych wierzycieli, a tym samym sprzecznie z konstytucyjnymi zasadami równości i niedyskryminacji.

powrót do listy artykułów