Formy wsparcia społecznego budownictwa czynszowego

Ministerstwo Infrastruktury w odpowiedzi na interpelację w sprawie niedoboru lokali socjalnych przedstawiło plany stosowania najmu socjalnego oraz programu wsparcia społecznego budownictwa czynszowego.

Ministerstwo Infrastruktury w odpowiedzi na interpelację nr 30454 w sprawie niedoboru lokali socjalnych przedstawiło plany odnośnie stosowanie najmu socjalnego oraz programu wsparcia społecznego budownictwa czynszowego.

Według Ministerstwa zapotrzebowanie na mieszkania gminne jest względnie stałe, zmienia się jednak struktura tego zapotrzebowania. Maleje liczba osób oczekujących na wynajem mieszkania na czas nieoznaczony (tzw. mieszkania komunalne) i jednocześnie rośnie liczba oczekujących na najem mieszkania socjalnego, co dotyczy przede wszystkim osób eksmitowanych. Na możliwość realizacji przez gminy nałożonego na nie prawem i skonkretyzowanego odpowiednim wyrokiem sądu obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego/pomieszczenia tymczasowego mają wpływ zarówno wymagania zawarte w ustawie o ochronie praw lokatorów, jak i sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego. Gminy nie dysponują wystarczającymi zasobami mieszkaniowymi, co oznacza, że eksmisja do lokalu socjalnego/pomieszczenia tymczasowego jest wstrzymywana aż do momentu zwolnienia się odpowiedniej nieruchomości. W konsekwencji gminy wypłacają odszkodowania osobom uprawnionym, tj. zwłaszcza prywatnym właścicielom i spółdzielniom mieszkaniowym.

Dostrzegając skalę problemu, Ministerstwo opracowało projekt założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów. Stosowanie najmu socjalnego będzie polegać na tym, że gmina będzie mogła każdy lokal wynająć lub podnająć w ramach najmu socjalnego. Umożliwienie bardziej elastycznego zawierania przez gminę umów najmu socjalnego (na każdy wybrany przez gminę lokal mieszkalny) powinno pozwolić na zmniejszenie skali problemów związanych z niedoborem lokali socjalnych. Ponadto można przyjąć, że wprowadzenie instytucji najmu socjalnego pozwoli na wyhamowanie obecnego trendu wzrostu kwoty wypłacanych odszkodowań.

Ministerstwo podjęło działania mające na celu wprowadzenie zmian legislacyjnych, które stanowić będą podstawę dla uruchomienia mechanizmów osłonowych, pozwalających m.in. zminimalizować część ewentualnych negatywnych skutków społecznych towarzyszących wprowadzeniu zmian. Najważniejsze prace prowadzone w tym zakresie dotyczą planowanego uruchomienia w 2015 r. nowego instrumentu finansowania społecznego budownictwa czynszowego. Celem tej inicjatywy jest reaktywacja społecznego budownictwa czynszowego, realizowanego dotychczas przez towarzystwa budownictwa społecznego i spółdzielnie mieszkaniowe. Nowy program skierowany będzie w szczególności do osób, które nie posiadają odpowiedniej zdolności kredytowej aby móc zaciągnąć kredyt na zakup własnego mieszkania, nawet korzystając z rządowego programu „Mieszkanie dla młodych”, a jednocześnie uzyskują dochody zbyt wysokie, aby móc się ubiegać o lokale gminne. Założenia koncepcji nowego programu przewidują, że będzie on jednym z instrumentów lokalnej polityki mieszkaniowej gmin, oferując preferencyjne finansowanie przedsięwzięć społecznego budownictwa czynszowego inwestorom (towarzystwa budownictwa społecznego, spółki gminne, spółdzielnie mieszkaniowe) działającym w oparciu o zawartą z gminą umowę. Zgodnie z założeniami programu wsparcia społecznego budownictwa czynszowego, misja udzielania preferencyjnych kredytów będzie realizowana przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Preferencyjne oprocentowanie kredytu będzie uwarunkowane dopłatą z budżetu państwa przekazywaną dla Banku Gospodarstwa Krajowego z Funduszu Dopłat, pokrywającą różnicę między oprocentowaniem nominalnym i oprocentowaniem stosowanym w ramach programu wsparcia. W ramach corocznej edycji realizacji programu Ministerstwo zakłada, że wnioski o preferencyjny kredyt będą podlegały ocenie BGK przeprowadzonej w oparciu o zestaw kryteriów uwzględniających istotne aspekty dotyczące samego przedsięwzięcia, jak również powiązań planowanej inwestycji z szerszym kontekstem polityki mieszkaniowej. Kryteria oceny wniosków, określone w przepisach wykonawczych do ustawy będą uwzględniały m.in. społeczne uwarunkowania przedsięwzięcia.

Projektowany program uzupełni aktualne instrumenty wspierające gminy w powiększaniu zasobu mieszkaniowego adresowanego do gospodarstw domowych nie mających możliwości zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych na rynku komercyjnym. W przypadku osób o najniższych dochodach, programem takim jest obecnie program realizowany na podstawie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych. Przepisy ustawy dają możliwość ubiegania się o finansowe wsparcie z budżetu państwa przez podmioty, do których ustawowych lub statutowych zadań należy zapewnienie schronienia lub mieszkania potrzebującym, a zatem gminy, powiaty, związki międzygminne i organizacje pożytku publicznego. Dofinansowane przedsięwzięcie może polegać na budowie nowych budynków, ale także na działaniach zmierzających w kierunku modernizacji istniejących zasobów, czyli remoncie, przebudowie i zmianie sposobu użytkowania budynków, w wyniku czego powstaną lokale socjalne, mieszkania chronione, noclegownie lub domy dla bezdomnych. Możliwy jest także w tym zakresie udział samorządu w inwestycji realizowanej przez towarzystwo budownictwa społecznego, jak również zakup budynków i lokali mieszkalnych na rynku wtórnym. Gminy mają także możliwość pozyskiwania, przy pomocy finansowej z budżetu państwa, mieszkań komunalnych nie posiadających statusu lokali socjalnych. Niezbędnym warunkiem wykorzystania przez gminy wsparcia na takie inwestycje jest równoległe utworzenie lokali socjalnych o powierzchni i liczbie co najmniej równej powstałym w ramach programu mieszkaniom komunalnym. W zależności od rodzaju realizowanego przedsięwzięcia, inwestor ma możliwość otrzymania wsparcia w maksymalnej wysokości 30-50% jego kosztów. Źródłem udzielanej pomocy jest Fundusz Dopłat zlokalizowany w Banku Gospodarstwa Krajowego, którego zadaniem jest podpisanie z wybranymi inwestorami stosownych umów, a następnie wypłata i rozliczenie wypłaconych środków.