Czy wzrosła szansa na odszkodowanie za hałas?

Niedawne orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie o odszkodowanie za hałas zdaniem wielu osób zwiększa szanse na odszkodowania dla posiadaczy nieruchomości w obszarach ograniczonego użytkowania powstałych ze względu na hałas.

Orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie o odszkodowanie za hałas (wyrok z dnia 19 grudnia 2008 r. syg akt. II CSK 367/08) zdaniem wielu osób zwiększa szanse na odszkodowania dla posiadaczy nieruchomości w obszarach ograniczonego użytkowania powstałych ze względu na hałas. Szczególnie liczą na to mieszkańcy OOU [obszar ograniczonego użytkowania - red. KRN] dla lotniska wojskowego w Poznaniu. Jednak czy tak się stanie zależy od wielu czynników, głównie związanych ze sposobem postępowania samych wnioskodawców. Decyzja sądu niekoniecznie musi zwiększyć ilość odszkodowań, a już na pewno nie powiększy kwoty roszczeń, jeśli nie powstaną nowe okoliczności. Problemem w procesach jest ciągle podejście do szkody w stosunku do budynku i sposób jej definiowania. Szkodą w tych procesach jest utrata wartości, jednak odpowiednie zdefiniowanie, czym jest wartość budynku i nieruchomości, jest podstawą odszkodowania. W rozumieniu popularnym, funkcjonującym w polskim społeczeństwie wartość to ilość pieniędzy, jaką jesteśmy skłonni zaoferować za towar, w tym przypadku za budynek lub nieruchomość. Jednak wartość obiektów budowlanych i nieruchomości winniśmy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: wartości użytkowej i rynkowej. Jest to zgodne z postulatem ojca klasycznej ekonomii, Adama Smitha, który już w połowie XVII wieku zdefiniował wartość jako zdolność do zaspakajania potrzeby. Rozróżniał on wartość użytkową i wartość wymienną. Wartość użytkowa to znaczenie dobra dla zaspokojenia potrzeb ludzkich. Powinna być pojmowana obiektywnie jako pożyteczność. Wartość wymienna to stosunek wymienny, który po wyrażeniu w pieniądzu staje się ceną. Wartość użytkowa jest warunkiem wartości wymiennej, ale na tą ostatnią nie wpływa.

W wielu sprawach roszczenie o odszkodowanie za stan techniczny budynku i jego rewitalizację jest wręcz absurdalnie niskie w stosunku do rzeczywistych nakładów, jakie należy ponieść dla przywrócenia budynkowi jego użyteczności w nowych warunkach środowiskowych. Należy ubolewać nad teoriami, że kwestie oceny użyteczności z punktu widzenia parametrów akustycznych są niejasne i mają niejednoznaczne odniesienie do wielkości odszkodowania. Interpretacja Ministerstwa Infrastruktury z dnia 15 października 2005 r. (sygnatura pisma BA1-022-19/054934) jasno definiuje jak w kontekście przepisów budowlanych należy oceniać wpływ hałasu środowiskowego generowanego przez samoloty na użyteczność budynku i terenu wokół niego. Kolejnym zagadnieniem, pomijanym w informacjach przekazywanych przez media, jest utrata wartości użytkowej innych obiektów niż tylko mieszkalne. Nie słychać o roszczeniach właścicieli obiektów komercyjnych ani związanych z wykonywaniem pracy. 

Można wyraźnie zdefiniować cztery typy użyteczności obiektów i powstającą w nich szkodę ze względu na hałas lotniczy. 

Budynki mieszkalne – utrata funkcji mieszkalnej i możliwości zaspokojenia potrzeby miejsca do odpoczynku, snu, spokoju, miru domowego, miejsca funkcjonowania podstawowej komórki społecznej - rodziny. Szkodą w tym przypadku jest utrata możliwości realizowania ważnych funkcji życiowych - prawa do spokojnego snu i odpoczynku. 

Budynki związane z edukacją – utrata funkcji obiektu jako miejsca edukacji, dla której powinny być stworzone odpowiednie warunki do przekazywania wiedzy i umożliwiające koncentrację uczniów w procesie nauczania. Szkodą jest w tym wypadku niemożliwość spełnienia ustawowego obowiązku kształcenia i konieczność ponoszenia kosztów na dowożenie uczniów do innych, odległych szkół w sytuacji funkcjonowania dotychczasowych placówek szkolnictwa na terenie obszaru ograniczonego użytkowania. 

Budynki związane z pracą – utrata wartości użytkowej wiąże się z utratą odpowiedniej jakości miejsca pracy, którą w Polsce gwarantuje art. 66 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W dużej mierze obejmuje to utratę jakości użytkowania pomieszczeń biurowych, przeznaczonych do prac wymagających skupienia, pomieszczeń laboratoryjnych oraz związanych z usługami medycznymi. Szkodę w takim wypadku stanowi konieczność przeniesienia działalności gospodarczej na inne miejsce i utracenie źródła utrzymania wynikające z aktualnej lokalizacji, a często także konieczność wynajęcia nowego miejsca pracy.

Budynki komercyjne – obiekty, których funkcją jest przynoszenie dochodów z wynajmu ich przestrzeni. Do tych obiektów należą hotele wynajmujące jednostki mieszkalne, biurowce na wynajem, czy galerie handlowe wynajmujące przestrzenie handlowe. W tym przypadku szkodą dla posiadacza budynku o takim charakterze jest utrata parametrów użytkowych najmowanej przestrzeni budynku, za czym idzie niemożliwość spełniania funkcji i utrata klientów. Szkodę dla właściciela takiego budynku stanowią głównie utracone zarobki związane z brakiem klientów na produkt, jakim jest najmowana przestrzeń.
 
Dobrze zdefiniowana użyteczność obiektu oraz sprawdzenie parametrów akustycznych, do jakich należy przede wszystkim poziom dźwięku w pomieszczeniu, zgodnych z przepisami budowlanymi, powinno być drogą postępowania ludności w obszarach ograniczonego użytkowania ze względu na hałas. 

Zagadnienie degradacji akustycznej środowiska zbudowanego to temat tegorocznej akcji edukacyjnej w ramach Międzynarodowego Dnia Świadomości Zagrożenia Hałasem, którego X Edycja Polska przypada na 25 kwietnia 2009 r.