W przypadku, gdy gmina opóźnia się z wykonaniem obowiązkowego wykupu nieruchomości, uprawnionemu przysługuje sądowe dochodzenie tego wykupu i jego wykonania. Sąd w takiej sprawie, orzekając o wykupie nieruchomości, powinien ustalać wartość rynkową nieruchomości na dzień orzekania – tak wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2015 r.

W przedmiotowej sprawie chodziło o obowiązkowy wykup nieruchomości, jaki przewidziany jest w art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. z 2003 r.:Jeżeli w związku z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać od gminy jej wykupienia. Zgodnie z art. 37 ust. 9 u.p.z.p. z 2003 r.,wykup powinien nastąpić w terminie sześciu miesięcy od daty wniosku, chyba że strony postanowią inaczej, a w wypadku opóźnienia w wykupie właścicielowi przysługują odsetki ustawowe.Art. 2 ust. 18 u.p.z.p. z 2003 r. stanowi, że przez „wartość nieruchomości" należy rozumieć jej wartość rynkową, natomiast nie wskazuje, jaka data jest właściwa dla jej ustalenia.

W omawianym przypadku sprawa toczyła się jeszcze na poprzedniej ustawie, ale w obecnym stanie prawnym przedmiotowe przepisy mają swoje odpowiedniki, a wyrok pozostaje aktualny. Nieruchomość zainteresowanego znajdowała się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 1992 r. na obszarze o przeznaczeniu „funkcje ochrony systemu przyrodniczego miasta", w którym dopuszczono funkcję rolniczą bez zabudowy siedliskowej. Uchwalony 28 sierpnia 2000 r. nowy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zmienił przeznaczenie tego obszaru na zieleń parkową i ustalił realizację parku miejskiego, co spowodowało utratę możliwości korzystania przez właściciela z nieruchomości w dotychczasowy sposób, dlatego złożył on 15 stycznia 2002 r. wniosek o wykup nieruchomości po cenach rynkowych.

Jako, że miał problem z wyegzekwowaniem swojego prawa do wykupu przez gminę, wszczął stosowne postępowanie sądowe. Sąd, powołując się na art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (u.z.p. z 1994 r.), wskazał, że po zmianie planu w 2000 r. uprawnienia właścicielskie zostały znacznie ograniczone, co uzasadnia roszczenie o wykup. Zgodnie z art. 37 ust. 9 u.p.z.p. z 2003 r., wykup powinien nastąpić w terminie 6 miesięcy od daty wniosku, chyba że strony postanowią inaczej, a w wypadku opóźnienia w wykupie właścicielowi przysługują odsetki ustawowe. Skoro datą realizacji wniosku był 15 lipca 2002 r. (6 miesięcy od daty złożenia wniosku), to na tę datę należało określić wartość nieruchomości.

Na taki wyrok nie zgodził się powód i wniósł apelację. Sąd odwoławczy nie uznał jego racji i ją oddalił. Sprawa trafiła przed Sąd Najwyższy. Skład orzekający stwierdził, że:W sześciomiesięcznym terminie gmina, jeżeli są spełnione przesłanki roszczenia, jest obowiązana nie tylko do zawarcia umowy o wykup nieruchomości, ale także do jej wykonania, tj. zapłaty wynagrodzenia. W sprawie o wykup nieruchomości sąd ustala jej wartość rynkową z daty orzekania.W przeciwnym bowiem razie, gmina często mogłaby być bezpodstawnie wzbogacona, gdyby nie wykonywała swego obowiązku wykupu przez lata, a wartość nieruchomości by rosła.